پروانه بهره برداری اجباری از اختراع

در کنوانسیون پاریس این اختیار به کشورهای عضو داده شده‌است که در صورت خودداری صاحب اختراع از بهره برداری از اختراع ثبت شده یا بهره برداری ناکافی، پروانه اجباری بهره برداری از آن اختراع را صادر نمایند. در قانون ایران نیز در ماده ۱۷ قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری، سازوکار لیسانس اجباری، با قیود و شرایط تحدیدکننده ای از قبیل تلاش قبلی برای گرفتن مجوز اختیاری، محدودیت استفاده به موجب مجوز به مصارف عمومی و نه تجاری و… پیش‌بینی شده‌است. بدین صورت که هرگاه مخترع از حق انحصاری خود سوء استفاده کند و در ازاء دریافت حقوق انحصاری، چیزی به جامعه نیفزاید، اصولاً مقام عمومی این امکان را دارد که به نیابت از مخترع، مبادرت به اعطای مجوز بهره برداری نماید که چنین مجوزی، لیسانس اجباری (compulsory licence) نام دارد. اعطای لیسانس اجباری موجب می‌شود که ذینفع مجوز، از حقوق مالی، بدون اجازه مالک، منتفع شود. البته لازم است ذکر شود که صدور مجوز بهره برداری اجباری لزوماً با سوء استفاده مخترع ملازمه ای ندارد. از جمله در بحث منافع عمومی مندرج در بند الف ماده فوق‌الذکر، که حتی در صورتی که هیچ گونه سوء استفاده ای صورت نگرفته باشد نیز ممکن است پروانه اجباری صادر شود.