جایگاه ثبت در انتقال قراردادی اموال غیرمنقول در ایران؛ مطالعۀ تطبیقی با حقوق انگلستان، سوئیس و فرانسه
جایگاه ثبت در انتقال قراردادی اموال غیرمنقول در ایران؛ مطالعۀ تطبیقی با حقوق انگلستان، سوئیس و فرانسه نام مقاله ای است از سروش صفی زاده که در شماره صد و هجده دوره 86(تابستان 1401) مجله حقوقی دادگستری منتشر شده است.
چکیده
نظام مالکیت اراضی و املاک یک نظام تکثرگراست که در هر جامعهای بر اساس مبانی حقوقی و نیازهای آن جامعه بهگونهای منحصربهفرد سامان یافته است. این تکثرگرایی را تا حد زیادی در نظامهای ثبت املاک و اثر ماهوی ثبت بر انتقال قراردادی اموال غیرمنقول نیز میتوان یافت. بهگونهای که برخی نظامها از اثر ایجادی ثبت و برخی دیگر از اثر قابلیت استناد ثبت سخن میگویند. با این حال این پرسش باقی است که آیا این تفاوت مرهون تکثرگرایی نظامهای مالکیت است یا خیر. از سوی دیگر تحولات نظام ثبت املاک ایران پس از سال 1395 که با ارائۀ نظریۀ مشورتی شورای نگهبان و تصویب قانون احکام دائمی توسعه صورت پذیرفت، این پرسش را مطرح نمود که جایگاه فرمالیسم ثبتی در انتقال قراردادی اموال غیرمنقول در ایران به چه ترتیبی است. در این پژوهش بر مبنای روش مطالعات کتابخانهای و مراجعه به اسناد قانونی و روش تحقیق توصیفی و تحلیلی، با مطالعۀ تطبیقی سه نظام انگلستان، سوئیس و فرانسه ـ بهعنوان سه نظام الگو در حوزۀ مالکیت و ثبت املاک ـ به این نتیجه رسیدیم که تنوع در نظامهای ثبتی پیرامون اثر ثبت بر انتقالات قراردادی، مستقیماً مرهون تنوع نظام مالکیت کشورهاست. در این خصوص نظامهای مالکیت بر مبنای اتکا به دو وصف اطلاق یا انحصار به نظامهای اطلاقگرا و انحصارگرا تقسیم میشوند. در نظامهای اطلاقگرا همچون فرانسه، ثبت اثر قابلیت استناد دارد؛ در حالیکه در نظامهای انحصارگرا همچون انگلستان و سوئیس، ثبت اثر ایجادی دارد. بر همین اساس و در چهارچوب ساختار مالکیتی که در قانون ثبت اسناد و املاک 1310 تعبیه کرده است، نظام ثبت املاک ایران همچنان یک نظام مالکیت بهموجب ثبت محسوب میشود و تحولات پس از سال 1395 تنها لزوم تنظیم سند رسمی را هدف قرار داده است.
کلیدواژهها
- انتقال قراردادی املاک
- نظام اطلاق گرا
- نظام انحصارگرا
- اثر ایجادی
- اثر تاییدی