مفهوم مبنا وآثار حقوقی دموکراسی دیجیتال و امکان سنجی اعمال آن در نظام حکمرانی نوین

مفهوم مبنا وآثار حقوقی دموکراسی دیجیتال و امکان سنجی اعمال آن در نظام حکمرانی نوین عنوان رساله ای است که توسط حسینعلی کلهر، با راهنمایی سید حسین ملکوتی و با مشاوره محمد مظهری و آیت مولایی در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری دانشگاه تبریز دفاع گردید.

عنوان	مفهوم مبنا وآثار حقوقی دموکراسی دیجیتال و امکان سنجی اعمال آن در نظام حکمرانی نوین
رشته	حقوق عمومی
دانشجو	حسینعلی کلهر
استاد راهنما	سید حسین ملکوتی
استاد مشاور	محمد مظهری، آیت مولایی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۱
دانشگاه	دانشگاه تبریز

چکیده

خصوصیات بالقوه و ظرفیت های فناوری های جدید باعث افزایش مشارکت و تعامل سیاسی مردم در فرایندهای تصمیم گیری( سیاستگذاری ) در کنار دسترسی برابر همه شهروندان به اطلاعات پیرامون عملکرد دولت گردیده است، بعلاوه اینکه افزایش مشارکت مردم در راستای بهبود کارایی و اثرگذاری بخش عمومی و هم در امور عمومی و سیاسی و همچنین در جهت ایجاد شفافیت و پاسخگویی در امور دولتی کارایی موثری داشته است. در واقع چنین امری منجر به شهروند مداری و ارایه خدمات بهینه و افزایش مشارکت مردم در تصمیم ها و ایجاد ارتباط دوسویه تعاملی با اهداف عالی و چشم انداز اجرای حکمرانی الکترونیک و دموکراسی دیجیتال گشته است،که اهمیت این موضوع در جامعه کنونی به دلیل عدم امکان مشارکت کامل شهروندان در روند تصمیم گیری سیاسی و خطر افزایش نارضایتی عمومی از سیاست پیداست. از سوی دیگر این در حالی است که تعامل و مشارکت شهروندان و جامعه مدنی در زندگی دموکراتیک، علاوه بر شفافیت و اطلاعات، برای عملکرد و آثار دموکراسی از جمله مشروعیت و پاسخگویی در هر سطح از ساختار حاکمیت کاملا ضروری و مهم جلوه گر می شود. بنابراین با توجه به تعاریفی که از دموکراسی تبیین گردیده، دموکراسی دیجیتال را می توان، ظرفیت های تکنولوژی ارتباطاتی در تقویت میزان و کیفیت مشارکت عموم در حکومت و تصمیم گیری های حاکمیت دانست که چنین امری در واقع بیانگر چگونگی استفاده و به خدمت گیری فناوری های نوین تحت راهبردهای مختلف می باشد. در این مسیر تمامی اقشار مختلف نظیر رسانه، دولت ها، سازمان های سیاسی و مردم نهاد در بخش های مختلفی سیاسی،اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و در حوزه های داخلی، منطقه ای و بین المللی تحت شعاع قرار میگیرند. با این وجود این رشد دولت الکترونیک هست که در نتیجه استفاده دولت ها از فناوری های نو و جدید زمینه ارتباط آزاد میان شهروندان و مسیولین، تحقق دموکراسی دیجیتال را امکانپذیر ساخته است. البته این موضوع را نیز نباید از ذهن دور انگاشت که دموکراسی دیجیتال دارای آثار دوسویه و دوگانه است بدین معنی هم در جهت خدمت به حقوق شهروندی بوده و از سوی دیگر نیز در صورت استفاده از سیاستهای اقتدارگرایانه، تهدیدی برای حقوق بنیادین ملتهاست. از این رو پژوهش پیش رو به تبیین مفهوم، مبنا و آثار حقوقی دموکراسی دیجیتال و امکان سنجی اعمال آن در نظام حکمرانی نوین پرداخته و در راستای استفاده از شیوه های مختلف دموکراسی دیجیتال، حکمرانی مطلوب را باز خواهد شناخت.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب فصل اول: کلیات صفحه چکیده

بیان مسیله ۲ اهمیت و ضرورت تحقیق(بررسی منابع تحقیق) ۷ سابقه تحقیق ۷ سوالات تحقیق

نوآوری ۹ اهداف پژوهش ۹ مواد و روش تحقیق ۱۰ فصل دوم : مفهوم و مبانی دموکراسی دیجیتال ۱۱ بخش اول: مراحل تکامل و مفهوم دموکراسی دیجیتال ۱۳ گفتار اول: تعاریف مفهومی و عملیاتی

بند اول : دیدگاه های گوناگون از مفهوم دموکراسی دیجیتال ۱۸ ۱– دیدگاه خوش بینانه

۲– دیدگاه بدبینانه

بند دوم: ویژگی ها و سناریوی دموکراسی الکترونیک

بند سوم: دموکراسی الکترونیک در تیوری و عمل و تاثیر آن بر خط مشی گذاری سیاستمداران

گفتار دوم: مقتضیات، چالشها و موانع پیشرو اجرای دموکراسی الکترونیک

گفتار سوم: اعتماد و دموکراسی الکترونیکی ۳۰ گفتار چهارم: دولت الکترونیک و دموکراسی دیجیتال ۳۳ بند اول: دموکراسی دیجیتال در حوزه عمومی جدید ۳۶ بند دوم: رابطه بین دموکراسی الکترونیک و دولت الکترونیک(تقابل یا تضاد)

گفتار پنجم: نقش اینترنت در دموکراسی دیجیتال ۴۲ بند اول: اینترنت ابزاری برای کارزار (کمپین)های سیاسی–اجتماعی

۱– دموکراسی مشارکتی (مستقیم)

۲– دموکراسی نمایندگی و کثرتگرا

بند دوم: دموکراسی دیجیتالی: ویژگی های سیاست قرن بیست و یکم و پیامدهای تنظیمی آنها (مشارکت و ارتباط سیاسی) ۴۶ بخش دوم: مبانی نظری و مفهومی روندهای اخیر دموکراسی دیجیتال ۴۹ گفتار اول : مبانی مفهومی دموکراسی الکترونیکی ۵۰ گفتار دوم: مدل های لیبرال، جمهوری خواه یا مشارکتی و مشورتی دموکراسی ۵۲ گفتار سوم: ظرفیت فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی مرتبط با دموکراسی الکترونیک و ابعاد آن …

بند اول: تیوری دموکراسی مشارکتی و شهروند ۵۸ بند دوم: دموکراسی مشارکتی در چارچوب های حقوقی اتحادیه اروپا

فصل سوم: آثار حقوقی دموکراسی دیجیتال ۶۲ بخش اول: نظارت سیاسی دموکراسی و گونه شناسی فرایندهای آن در بستر ارتباطات دیجیتال ۶۳ گفتار اول: دموکراسی نظارتی و حوزه های اصلی نظارت دولتی، مدنی و مشترک در جوامع اشباع شده از ارتباطات ۶۴ بند اول:گونه شناسی نظارت مدنی ۶۷ ۱– عملکرد نگهبان ( ناظر) و اِفشاگران و استخراج اطلاعات محرمانه

۲– تکثر کنشگران؛ روزنامه نگاری جایگزین و توسعه نمایندگی فراتر از پارلمان ها ۷۰ گفتار دوم: مشارکت الکترونیکی

بند اول : ظهور ابزارهای جدید مشارکت الکترونیک

بند دوم: اهداف مشارکت الکترونیک ۷۸ گفتار سوم: رای گیری الکترونیکی ۸۱ بند اول: مسایل اصلی رای گیری الکترونیکی

بند دوم: اصول طراحی شده سیستم های رای گیری ۸۵ ۱– عمومیت و آزادی ۸۵ ۲– برابری و مخفی بودن

۳– مستقیم بودن و دموکراسی

گفتار چهارم: مشارکت سیاسی

بند اول: دلایل مشارکت سیاسی و تاثیرات مشارکت حداکثری در توسعه پایدار نظام ۹۱ ۱– ثبات سیاسی، افزایش قدرت تصمیم گیری و بالا رفتن روحیه کار و مسیولیت پذیری

۲– قانون مندی و انسجام و اجماع نخبگان ۹۲ گفتار پنجم: پارلمان الکترونیکی ۹۴ بند اول: مبانی و ابزارهای لازم برای تحقق پارلمان الکترونیکی ۹۵ ۱– دسترسی به اطلاعات الکترونیکی ۹۵ ۲– درخواست های الکترونیکی ۹۶ ۳– قانونگذاری الکترونیکی ۹۷ گفتار ششم: پاسخگویی ۹۸ گفتار هفتم: دولت باز ( شفافیت ) ۱۰۱ بنداول: فواید شفافیت و حق دسترسی به اطلاعات ۱۰۴ بند دوم: نقش رسانه ها و مطبوعات در شفافیت ۱۰۵ فصل چهارم: امکان سنجی اعمال دموکراسی الکترونیک در نظام حکمرانی نوین ۱۰۹ بخش اول : حکمرانی و ارتباط آن با فناوری اطلاعات ۱۱۰ گفتار اول: مفهوم حکمرانی ( از حکمرانی تا حکمرانی خوب) ۱۱۰ بند اول: مفهوم حکمرانی خوب ۱۱۳ بند دوم: شاخص های حکمرانی خوب ۱۱۶ گفتار دوم: حکمرانی الکترونیک و مبانی آن ۱۲۱ بند اول: مفهوم و ظهور حکمرانی الکترونیکی ۱۲۳ بند دوم: اهداف و ابعاد حکمرانی الکترونیک ۱۲۵ گفتاردوم: مقایسه حکمرانی الکترونیکی در برابر دولت الکترونیکی و و سیر تکاملی مدل های آن

بخش دوم: دولت الکترونیک

گفتار اول: تعریف، ساختار و اهداف دولت الکترونیکی ۱۳۰ بند اول: ضرورت وجود و رویکرد دولت الکترونیک ۱۳۴ بند دوم: دولت و شهروند الکترونیک ۱۳۷ بند سوم: کارکردها و کژکارکردهای دولت الکترونیک

بند چهارم: چالش ها و موانع گسترش دولت الکترونیک و رابطه آن با شفافیت حاکمیت در جوامع نوین ۱۴۱ گفتار دوم: دولت الکترونیک؛ حلقه واسط میان فناوری اطلاعات و حکمرانی خوب ۱۴۳ بند اول: امکان سنجی استقرار دولت الکترونیک آن در ایران ۱۴۵ بند دوم: شرایط اجرای موفق استراتژی دولت الکترونیک و ارایه ۱۴۷ نتیجه–گیری ۱۵۰ پیشنهادات ۱۵۳ منابع و ماخذ ۱۶۴

کلیدواژه ها

• مبانی دموکراسی
• دموکراسی دیجیتال
• دولت الکترونیک