بررسی مبانی تفسیر مضیق

عنوان	بررسی مبانی تفسیر مضیق
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	سعید بهرام زاده
استاد راهنما	محمدرضا داداشی نیاکی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۷
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی

بررسی مبانی تفسیر مضیق عنوان پایان نامه ای است که توسط سعید بهرام زاده، با راهنمایی محمدرضا داداشی نیاکی در سال ۱۳۹۷ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی دفاع گردید.

چکیده

اندیشه وجود قانون کامل بشری موضوعی گزاف است و به دلیل کلی بودن قوانین و ابهام آن ها، در مواردی نیاز به تفسیر امری محتمل و ضروری می باشد. تفسیر قانون درواقع اقدامی از سوی قانون گذار یا دادرس درجهت رفع ابهام و اجمال از قانون است که به علت وابستگی قوانین کیفری به حقوق و آزادی های فردی و با توجه به شدت عمل موجود در آن ها، تفسیر مضیق قوانین کیفری از اهمیت فوق العاده ای برخوردار می باشد که البته به معنای سهل انگاری و مسامحه در ارایه تفاسیر کیفری نیست. بررسی مبانی و ادله تفسیر قوانین کیفری امری حیاتی درجهت کشف اراده حقیقی شارع و قانون گذار و کشف قواعدی برای جلوگیری از ارایه تفاسیر نامحدود و حفظ حقوق افراد و جامعه و درنهایت رعایت عدالت در حق همه افراد دخیل در دعوی می باشد؛ لذا تحقیق حاضر با روش تحلیلی – توصیفی و در سه فصل صورت گرفته است. فقه امامیه و به تبع آن نظام کیفری ایران، امکان تفسیر مضیق احکام و قوانین کیفری را پذیرفته اند و این مطلب با استناد به آیات و روایات ثابت می گردد؛ البته در این زمینه ادعای اجماع نشده است ولی به کرات از سوی فقها و حقوقدانان مورد استفاده قرار گرفته است که دال بر عقلانه بودنِ موضوع می باشد و مواردی ازقبیل رعایت عدالت، تسامح و تساهل، اصل برایت و رعایت اصل قانونی بودن جرم و مجازات ها اصلی ترین مبانی تفسیر مضیق قوانین کیفری به شمار می آیند؛ لذا با نگاهی به جایگاه تفسیر مضیق در نظام کیفری ایران به این مشاهده می گردد که تفسیر مضیق قوانین کیفری تا پیش از تصویب قوانین مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری در سال ۱۳۹۲ با تاکید بر تفسیر به نفع متهم صورت می گرفت؛ اما پس ازآن در یک سیر تاریخی، حقوقی و منطقی، از نگرش صِرف به رعایت حقوق متهم، بیش ازگذشته به سمت رعایت بی طرفی و حفظ حقوق طرفین و درنتیجه رعایت عدالت و حفظ ارزش های جامعه در کنار توجه به رعایت حقوق متهم سوق یافت و درواقع قانون گذار اجرای صحیح تفسیر مضیق قوانین کیفری را منتهی به تفسیر به نفع متهم ندانست که امری مطلوب و قابل توجیه می باشد.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست مطالب عنوان صفحه چکیده

فصل اول: کلیات تحقیق

۱–۱ مفهوم تفسیر قانون

۱–۱–۱ مفهوم قانون

۱–۱–۲ مفهوم تفسیر

۱–۱–۲–۱ مفهوم لغوی

۱–۱–۲–۲ مفهوم اصطلاحی

۱–۱–۳ مقایسه تفسیر قانون با سایر مفاهیم مشابه

۱–۲ انواع تفسیر قانون

۱–۲–۱ انواع تفسیر ازلحاظ مرجع تفسیر

۱–۲–۱–۱ تفسیر قانونی

۱–۲–۱–۲ تفسیر قضایی

۱–۲–۱–۳ تفسیر اداری

۱–۲–۱–۴ تفسیر شخصی

۱–۲–۲ انواع تفسیر ازلحاظ نحوه استنباط

۱–۲–۲–۱ روش تفسیر ادبی

۱–۲–۲–۲ روش تفسیر تاریخی

۱–۲–۲–۳ روش تفسیر اصولی

۱–۲–۲–۴ روش تفسیر اخلاقی

۱–۲–۲–۵ روش تفسیر وظیفهگرا

۱–۲–۲–۶ روش تفسیر مصلحت گرا

۱–۲–۳ انواع تفسیر ازلحاظ گستره شمول و قلمرو

۱–۲–۳–۱ تفسیر موسع

۱–۲–۳–۲ تفسیر مضیق

۱–۳ ضرورت انجام تفسیر قوانین جزایی و تفاوت آن با سایر تفاسیر

۱–۳–۱ ضرورت تفسیر قانون

۱–۳–۲ ضرورت انجام تفسیر جزایی

۱–۳–۳ تفاوت تفسیر قوانین کیفری با تفسیر قوانین حقوقی

۱–۴ شرایط و موارد تفسیر

۱–۴–۱ شرایط تفسیر

۱–۴–۲ موارد تفسیر قانون

۱–۵ اشکالات قوانین تفسیری

۱–۶ مکاتب تفسیری

۱–۶–۱ مکتب تفسیر تحت الفظی

۱–۶–۲ مکتب تفسیر آزاد

۱–۶–۲–۱ مکتب تاریخی

۱–۶–۲–۲ مکتب تحققی

۱–۷ تسامح و تساهل

۱–۷–۱ مشابهت های فقهی تسامح و تساهل

۱–۷–۲ ادله اجتهادی تسامح و تساهل

۱–۷–۲–۱ آیات قرآن

۱–۷–۲–۲ روایات

۱–۷–۲–۳ اجماع

۱–۷–۲–۴ عقل

فصل دوم: مبانی و ادله فقهی تفسیر مضیق

۲–۱ مبانی اسلامی تفسیر مضیق

۲–۱–۱ عدالت

۲–۱–۲ منع توسع در حدود

۲–۲ ادله فقاهتی تفسیر مضیق

۲–۲–۱ اصل برایت

۲–۲–۲ اصاله الصحه

۲–۲–۳ اصاله الإباحه

۲–۲–۴ اصاله الظهور

۲–۲–۵ اصل استصحاب

۲–۳ قواعد فقهی تفسیر مضیق

۲–۳–۱ قاعده قبح عقاب بلابیان

۲–۳–۲ قاعده عدل و انصاف

۲–۳–۳ قاعده درا

۲–۴ ادله اجتهادی تفسیر مضیق

۲–۴–۱ قرآن

۲–۴–۲ سنت

۲–۴–۳ اجماع

۲–۴–۴ عقل

۲–۵ مصادیق فقهی تفسیر مضیق

فصل سوم: مبانی حقوقی تفسیر مضیق

۳–۱ رابطه تفسیر مضیق قوانین کیفری با اصول حقوقی

۳–۱–۱ رابطه تفسیر مضیق و قانونی بودن جرم و مجازات

۳–۱–۲ رابطه تفسیر مضیق و تفسیر به نفع متهم

۳–۲ قواعد حاکم بر تفسیر مضیق قوانین کیفری

۳–۲–۱ قواعد شکلی تفسیر قوانین کیفری

۳–۲–۲ قواعد محتوایی تفسیر قوانین کیفری ۵۰ ۳–۳ آثار تفسیر قوانین

۳–۳–۱ آثار قوانین تفسیری

۳–۳–۱–۱ اثر قانونی قوانین تفسیری

۳–۳–۱–۲ اثر قضایی قوانین تفسیری

۳–۳–۲ آثار تفسیر مضیق

۳–۴ جایگاه تفسیر مضیق قوانین کیفری در نظام حقوقی ایران

۳–۴–۱ پیش از انقلاب اسلامی

۳–۴–۲ پس از انقلاب اسلامی

۳–۴–۲–۱ پیش از تصویب قانون جدید مجازات اسلامی

۳–۴–۲–۲ پس از تصویب قانون مجازات اسلامی جدید

۳–۵ مصادیق تفسیر مضیق قوانین کیفری

۳–۵–۱ عدم اثبات حد زنا در صورت شک در زوجیت

۳–۵–۲ عدم اثبات کلاهبرداری در صورت شک در مصداق

۳–۵–۳ عدم اثبات قتل عمد در صورت وجود شبهه

نتیجهگیری

پیشنهادها

فهرست منابع و مآخذ

چکیده انگلیسی

کلیدواژه ها

• تفسیر مضیق
• تفسیر قانون