ماده ۱۹۲ قانون تجارت
شركت تعاوني مصرف شركتي است كه براي مقاصد ذيل تشكيل مي شود:
1 - فروش اجناس لازمه براي مصارف زندگاني اعم ازاينكه اجناس مزبوره راشركا ايجاد كرده يا خريده باشند.
2 - تقسيم نفع و ضرر بين شركا به نسبت خريد هر يك از آنها.
توضیح واژگان
شرکت تعاونی مصرف: شرکتی است که برای تهیه اقسام کالاهای مصرفی، جهت تأمین نیازمندی های شرکا و خانواده آنان، و همچنین جهت انجام پاره ای خدمات تشکیل می گردد.(383267)
پیشینه
ماده 110 قانون تجارت مصوب 1304 نیز، نظیر مفاد همین ماده را وضع نموده بود.(383268)
نکات توضیحی تفسیری دکترین
در برخی از شرکت های تعاونی مصرف، جهت سهولت ورود شرکای جدید، چون شرط لازم برای شریک شدن در شرکت تعاونی، این است که خریدار، مصرف کننده باشد؛ در زمانی که کالایی به اشخاص ثالث فروخته می شود؛ خرید اجناس مزبور به نام آنان ثبت می گردد. و در پایان سال، به آنان به جای تقسیم منافع، به همان نسبت سهم اعطا می شود. و به این روش، مشتریان شرکت، به خودی خود، عضو شرکت می گردند.(470822) و برخلاف سایر شرکت های تجاری، که تقسیم سود، به نسبت سهم الشرکه شرکا صورت می پذیرد؛ در شرکت تعاونی مصرف، سودی بر سهم شرکا تعلق نیافته؛ و تقسیم منفعت، به نسبت خرید هر یک از شرکا تحقق می پذیرد.(775689)
اصول چهارگانه تعاون عبارتند از:
- اصل آزادی عضویت
- اصل آزادی دمکراتیک: چراکه تعاونی براساس انتخاب اعضا بوده؛ و اصل بر انتخابی بودن
- اصل محدودیت سهام: هر یک از شرکا، باید دارای سهام برابر بوده؛ و به تبع آن نیز، از حق تصمیم گیری برابر و یکسان برخوردار هستند.
- اصل تقسیم مازاد برگشتی.(658626) و در شرکت تعاونی مصرف، سود ناشی از معامله با شرکت، که به خود شرکا تعلق خواهد یافت؛ به "سرمایه مازاد برگشتی" مشهور است. چراکه به طور اصولی، اینگونه شرکت ها به منظور تحصیل منفعت تشکیل نگردیده؛ و کالا باید به بهای تمام شده، بین اعضای آن تقسیم گردد. و فقط مخارج مربوط به توزیع و تقسیم، باید از شرکا وصول گردد. ولی اضافه دریافتی که از خریداران اخذ می شود؛ باید بین همان ها به عنوان شریک، به نسبت معامله ای که منعقد نموده اند؛ تقسیم گردد.(1052507)
سوابق فقهی
اگر شرکت تعاونی مصرف، براساس توافقات اولیه میان اعضا، و با رعایت مقررات دولت اسلامی تأسیس و ادراه گردد؛ تداوم و بقای آنان اشکالی نداشته؛ و موجبات ابطال و انحلال شرکت مزبور فراهم نمی باشد؛ حتی اگر به دلیل موجبات حادث در آینده، به قید قرعه، برخی از اعضا، دیرتر از سایرین، از کالاهای موردنیاز خود بهره مند گردند.(12273)