ماده ۱ قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸: تفاوت میان نسخه‌ها

ماده ۱ قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان: از نظر این قانون، به مؤلف و مصنف و هنرمند « [[پدیدآورنده]] » و به آنچه از راه دانش یا هنر و یا ابتکار آنان پدید می آید بدون در نظر گرفتن طریقه یا روشی که در بیان و یا ظهور و یا ایجاد آن بکار رفته « اثر » اطلاق می شود.

ماده 9 موافقت نامه تریپس

ماده 6 قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و...

 

ماده 16 قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای

 

ماده 62 قانون تجارت الکترونیکی

 

 

پدیدآورنده به کسی گفته می شود که اثر، نتیجه ذوق و ابتکار و خلاقیت اوست.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق معنوی پدیدآورنده در آثار ادبی و هنری|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=دانشگاه شهید بهشتی|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=5101680|صفحه=|نام۱=حمید|نام خانوادگی۱=علیزاده|چاپ=}}</ref> پدیدآورنده اصولا [[شخص حقیقی]] است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق آفرینش های ادبی و هنری|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=دادگستر|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=5071468|صفحه=|نام۱=حمید|نام خانوادگی۱=آیتی|چاپ=-}}</ref> البته در قوانین ایران، تعریفی از پدیدآورنده به عمل نیامده است. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق آفرینش های ادبی و هنری|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=دادگستر|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=5071012|صفحه=|نام۱=حمید|نام خانوادگی۱=آیتی|چاپ=-}}</ref> از اثر در فرهنگ های لغت به نشان، علامت، هر آن چیزی که پس از هر کاری باقی بماند و دلالت بر وجود آن کند، تالیف، تصنیف و... تعریف شده است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=سیاست جنایی ایران در حمایت از حقوق تألیف و نشر (سیاست تقنینی، سیاست قضایی، سیاست اداری)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4769660|صفحه=|نام۱=سیدعباس|نام خانوادگی۱=حسینی نیک|چاپ=1}}</ref> از منظر حقوقی نیز وقتی می توان کلمه اثر را بر محصول فکری ای اطلاق نمود که آن اثر، تجلی و بروز ظاهری یافته باشد. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=سیاست جنایی ایران در حمایت از حقوق تألیف و نشر (سیاست تقنینی، سیاست قضایی، سیاست اداری)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4769836|صفحه=|نام۱=سیدعباس|نام خانوادگی۱=حسینی نیک|چاپ=1}}</ref> اثر در این ماده، اعم از اثر کاغذی و الکترونیکی (داده پیام) می باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=سیاست جنایی ایران در حمایت از حقوق تألیف و نشر (سیاست تقنینی، سیاست قضایی، سیاست اداری)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4769720|صفحه=|نام۱=سیدعباس|نام خانوادگی۱=حسینی نیک|چاپ=1}}</ref>

اصطلاح ابتکار به این معنا است که اثر باید مظهر شخصیت پدیدآورنده باشد و منظور از آن، لزوما جدید بودن و تازگی اثر نیست.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=فرهنگ حقوق مالکیت معنوی (جلد اول) حقوق مالکیت صنعتی|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=5248132|صفحه=|نام۱=سیدحسن|نام خانوادگی۱=میرحسینی|چاپ=2}}</ref> اثر اصیل با اثر جدید متفاوت است و آنچه این جا مطرح است، اصالت است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=فرهنگ حقوق مالکیت معنوی (جلد دوم) حقوق مالکیت ادبی و هنری|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=5220300|صفحه=|نام۱=سیدحسن|نام خانوادگی۱=میرحسینی|چاپ=2}}</ref>

هرگاه مفروضاتی جمع شوند و از جمع آنها، یک عنوان و مفهوم جدیدی به وجود آید، تالیف صورت گرفته است. و شخصی که اقدام به این عمل نموده را مؤلف می نامند. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق آفرینش های ادبی و هنری|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=دادگستر|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=5063660|صفحه=|نام۱=حمید|نام خانوادگی۱=آیتی|چاپ=-}}</ref>

کنوانسیون برن، علمی، هنری یا ابتکاری بودن اثر را شرط لازم برای حمایت نمی داند و از تمامی آثار، حمایت به عمل می آورد، مشروط بر اینکه آن اثر، به نحوی از انحاء، در کنوانسیون از شمول حمایت استثنا نشده باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=تأملاتی در حقوق تطبیقی|ترجمه=|جلد=|سال=1386|ناشر=سمت|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3084572|صفحه=|نام۱=گروهی از مؤلفان|نام خانوادگی۱=|چاپ=1}}</ref>

 

کنوانسیون برن، فردی که نامش به نحو متعارف و معمول بر روی اثر آمده را پدیدآورنده تلقی می کند، مگر آنکه خلاف آن ثابت شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=فرهنگ حقوق مالکیت معنوی (جلد دوم) حقوق مالکیت ادبی و هنری|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=5161784|صفحه=|نام۱=سیدحسن|نام خانوادگی۱=میرحسینی|چاپ=2}}</ref>

رویه قضایی و دکترین فرانسه نیز ماند ایران، بر این قاعده است که فکر، بدون شکل و قالب، به دارایی عمومی تعلق دارد و قابل تعقیب توسط صاحب فکر و ایده نیست. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=سیاست جنایی ایران در حمایت از حقوق تألیف و نشر (سیاست تقنینی، سیاست قضایی، سیاست اداری)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4772756|صفحه=|نام۱=سیدعباس|نام خانوادگی۱=حسینی نیک|چاپ=1}}</ref>

بند 2 ماده 3 قانون 1988 انگلیس، تثبیت و مضبوط بودن را شرط حمایت می داند و صرف اصالت را کافی نمی داند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مطالعه تطبیقی نقض حقوق پدیدآورندگان آثار ادبی و هنری در نظام حقوقی ایران و انگلستان)|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4998104|صفحه=|نام۱=اکرم|نام خانوادگی۱=سالارپورگل ختمی|چاپ=1}}</ref>

کپی رایت از ایده حمایت نمی کند؛ بلکه آنچه در کپی رایت مورد حمایت است، قالب و نمودیافته ایده است؛ زیرا حمایت از ایده مانعی برای گسترش خلاقیت در جامعه است. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=فرهنگ حقوق مالکیت معنوی (جلد دوم) حقوق مالکیت ادبی و هنری|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=5200576|صفحه=|نام۱=سیدحسن|نام خانوادگی۱=میرحسینی|چاپ=2}}</ref>

 

سبب مملک آثار ادبی، خلق و پدیدآوردن آن ها است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=فلسفه مالکیت فکری (بررسی تحلیلی تاریخچه، مبانی، مفهوم و مالکیت فکری)|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4958972|صفحه=|نام۱=محسن|نام خانوادگی۱=خدمتگزار|چاپ=2}}</ref>

ملاک اصالت و نوآوری، شخصی است، نه عینی. یعنی صرف اینکه پدیدآورنده، تقلید نکرده باشد و اثر حاصل تلاش ذهنی خودش باشد، ولو اینکه شخصی قبل از او یا همزمان با او، اثری مانند آن خلق کرده باشد، کافی است. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=کنوانسیون برن 1886 و مزایای الحاق|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=پژوهش های فقه و حقوق اسلامی پاییز 1388 سال ششم شماره 17|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=5246164|صفحه=|نام۱=منوچهر|نام خانوادگی۱=توسلی نائینی|نام۲=شهین|نام خانوادگی۲=جعفری|چاپ=}}</ref>

در عنوان این قانون و ماده 1 از این قانون، به سه واژه مؤلف، مصنف و هنرمند اشاره شده است، درحالی که از این کلمات تعریفی به عمل نیامده است و بهتر آن بود که تعریف این واژگان نیز ارائه شود. مضاف بر این، حصر این سه شخصیت، صحیح به نظر نمی آید. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=سیاست جنایی ایران در حمایت از حقوق تألیف و نشر (سیاست تقنینی، سیاست قضایی، سیاست اداری)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4779412|صفحه=|نام۱=سیدعباس|نام خانوادگی۱=حسینی نیک|چاپ=1}}</ref>

بعضی از حقوقدانان بر این اعتقادند که اثر، لغتی عام است و مناسب تر آن است که از واژه آفرینه استفاده شود. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=سیاست جنایی ایران در حمایت از حقوق تألیف و نشر (سیاست تقنینی، سیاست قضایی، سیاست اداری)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4769704|صفحه=|نام۱=سیدعباس|نام خانوادگی۱=حسینی نیک|چاپ=1}}</ref>

این ماده مقرر می کند که به آنچه از راه دانش یا هنر و یا ابتکار آنان پدید می آید، بدون در نظر گرفتن طریقه یا روشی که در بیان و یا ظهور و یا ایجاد آن بکار رفته، « اثر » اطلاق می شود. عبارت قانون بسیار کلی است و منظور قانون گذار، صرفا آثار ادبی و هنری اصیل است. لذا مواردی از قبیل اکتشافات و اختراعات از شمول این قانون خارج اند. 4772228 پس بهتر آن است که به شرط اصالت در این ماده اشاره شود. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق کیفری مالکیت ادبی و هنری در ایران و بررسی تطبیقی آن با آمریکا و قراردادهای بین المللی|ترجمه=|جلد=|سال=1386|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4989992|صفحه=|نام۱=ساناز|نام خانوادگی۱=الستی|چاپ=2}}</ref>

== مصادیق و نمونه ها ==

مواردی مانند عقاید، فرایندها، روش های عملیاتی یا مفاهیم ریاضی، مشمول حمایت کپی رایت نمی باشند.3481736 و هم چنین موافقت نامه تریپس و WCT نیز مقرر می کنند که ایده ها، رویه ها، روش های اجرایی، مفاهیم ریاضی مشمول حمایت مالکیت ادبی و هنری نمی باشند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=فرهنگ حقوق مالکیت معنوی (جلد دوم) حقوق مالکیت ادبی و هنری|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=5200576|صفحه=|نام۱=سیدحسن|نام خانوادگی۱=میرحسینی|چاپ=2}}</ref>

نویسنده نسبت به کتاب، معمار نسبت به طرح، عکاس نسبت به عکس و در پایگاه داده، کسی که اقدامات اولیه را در تحصیل، تغییر و ارائه محتوا پایگاه داده انجام داده، مالک حقوق مادی و معنوی اثر می باشند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مطالعه تطبیقی نقض حقوق پدیدآورندگان آثار ادبی و هنری در نظام حقوقی ایران و انگلستان)|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=5018988|صفحه=|نام۱=اکرم|نام خانوادگی۱=سالارپورگل ختمی|چاپ=1}}</ref>

در برخی از کشورها، کتب راهنما و سالنامه ها نیز اثر ادبی و هنری محسوب می شوند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق آفرینش های ادبی و هنری|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=دادگستر|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=5063796|صفحه=|نام۱=حمید|نام خانوادگی۱=آیتی|چاپ=-}}</ref>