ماده ۲۸۸ قانون تجارت

هر یک از ظهرنویسها بخواهد از حقی که در ماده ۲۴۹ به او داده شده استفاده نماید باید در مواعدی که به موجب مواد ۲۸۶ و ۲۸۷ مقرر است اقامه دعوی کند و نسبت به او موعد از فردای ابلاغ احضاریه محکمه محسوب است و اگر وجه برات را بدون اینکه بر علیه او اقامه دعوی شده باشد تأدیه نماید از فردای روز تأدیه محسوب خواهد شد.

توضیح واژگان

برات: به سندی که به موجب آن، امضاکننده از شخص معینی بخواهد که در موعدی مشخص، مبلغی را در وجه شخص ثالث، یا به حواله کرد، یا در وجه حامل تأدیه نماید. (۶۱۹۷۵۴)

پیشینه

به موجب ماده ۷۰ قانون متحدالشکل ژنو، "کلیه دعاوی که از برات ناشی می‌شود؛ علیه قبول کننده، بعد از سه سال از تاریخ سررسید، مشمول مرور زمان می‌گردد.

دعاوی دارندگان برات علیه ظهرنویسان و براتکش، بعد از یک سال از تاریخ اعتراضی که در موعد مقرر، صادرشده باشد؛ یا از تاریخ سررسید، درصورت شرط "برگشت بدون خروج"، مشمول مرور زمان می‌شود. دعاوی ظهرنویسان هر یک علیه دیگران، و علیه براتکش، بعد از شش ماه از تاریخ روزی که ظهرنویس، برات را پرداخت نموده‌است؛ یا از روزی که خودش طرف دعوا واقع شده‌است؛ مشمول مرور زمان می‌شود."(۴۵۸۲۰۷)

نکات توضیحی تفسیری دکترین

این ماده، علاوه بر وجه برات، نسبت به متفرعات آن نیز، قلمرو شمول دارد. (۴۵۸۱۵۴) و حکم این ماده، نسبت به سفته نیز، قابل تسری است. (۶۱۹۵۱۲) همچنین است قلمرو شمول ماده مورد بحث نسبت به چک. (۶۱۹۹۳۳) و مواعد مندرج در ماده ۲۸۶ تا ۲۸۷ قانون تجارت، موسوم به «مواعد اقامه دعوا» است. (۷۱۱۹۱۲) و مراجعه هر یک از ظهرنویسان به براتگیر، و برات دهنده ای که محل برات را، نزد براتگیر تأمین ننموده‌است؛ مستلزم رعایت مواعد مندرج در مواد ۲۸۶ و ۲۸۷ قانون تجارت نمی‌باشد. (۱۰۳۵۰۱۰)

رویه های قضایی

به موجب دادنامه شماره 1844 مورخه 27/10/1326 شعبه 4 دیوان عالی کشور، "برطبق ماده 288 قانون تجارت، هر یک از ظهرنویس ها، که بخواهد از حقی که در ماده 249 قانون مزبور، به او داد ه شده؛ استفاده کند؛ بایستی مواعد مذکور در مواد 286 و 287 قانون نامبرده را، رعایت نماید. که درصورت ابلاغ احضاریه، مواعد از روز بعد محسوب می شود. و همانطور که به صرف اعتراض عدم تأدیه، و قبل از هرگونه تقدیم دادخواست، ظهرنویس با رعایت ماده 249، می تواند به برات دهنده و ظهرنویس های ماقبل خود، رجوع کند؛ تقدیم دادخواست به طرفیت ظهرنویس ها، مانع از رجوع ظهرنویس به صادرکننده نخواهد بود."(1382156)

به موجب دادنامه شماره 432-9 مورخه 30/9/1320 شعبه 1 دیوان عالی کشور، "مدت مرور زمان سه ماه و شش ماه {دو سال}، در مواد 286 و 287 قانون تجارت، برای طرح دعوا علیه ظهرنویس است؛ نه صادرکننده برات."(781497)

به موجب دادنامه شماره 149 مورخه 24/1/1328 شعبه 1 دیوان عالی کشور، ماده 289 قانون تجارت، راجع به غیرقابل استماع بودن دعوا بر ظهرنویس، بعد از انقضای مدتی که در مواد قبل تعیین شده؛ ناظر به مواعد مقرر در مواد 286 و 287 آن قانون می باشد. و در ماده 284 مدتی برای اقامه دعوا مقرر نشده است؛ تا به واسطه انقضای آن مدت، دعوا قابل استماع نباشد.(1382173)