ماده ۴۲۱ قانون مجازات اسلامی

هیچ ‌کس غیر از مجنی علیه یا ولی او حق قصاص مرتکب را ندارد و اگر کسی بدون اذن آنان او را قصاص کند، مستحق قصاص است.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

اجرای قصاص فقط از سوی مجنی علیه یا ولی دم یا افرادی که اذن در قصاص دارند امکان پذیر است. 1962160ولی دم مقتول و نیز ورثه او حق مطالبه مجازات قصاص جانی را دارند و کسی غیر از این افراد از این حق برخوردار نیست.1720724 کسی به غیر از این افراد اگر اقدام به کشتن مستحق قصاص نماید، مرتکب جنایت مستوجب قصصاص شده است.1631952 این امری منطبق با قواعد فقهی است. چرا که قصاص را باید حق شخصی شاکی تلقی کرد.707748 فرد مستحق قصاص را نباید با فرد مهدور الدم مطلق یکی پنداشت.354192 در واقع قاتل فقط نسبت به ولی دم مهدور الدم است نه همه افراد.669756برخی از حقوقدانان معتقدند همان طور که اذن اولیه اولیاء دم یدر اجرای قصاص به یکی دیگر از اولیاء دم مؤثر است، اذن بعدی آنان_ یعنی اذن پس از اجرای قصاص_ نیز در این امر می تواند مؤثر افتد و چیزی بر مجری قصاص نخواهد بود. اما چنانچه این شخص، فردی ثالث و غیر از اولیاء دم باشد، اذن بعدی به هیچ وجه تنفیذ کننده قصاص نخواهد بود.354216 البته گروهی بنا بر قاعده احتیاط معتقدند که قصاص باید در این شرایط ساقط شود.707752

سوابق فقهی

فقها در پاره ای موارد تصریح نموده اند که اگر شخصی بجز ولی دم ، مستحق قصاص را بکشد، از آن جا که ریختن خون این شخص برای غیر ولی دم جایز نیست، باید در برابر او کشته شود.4023516

مستندات فقهی

برخی مستند شرعی این ماده را آیه 33 سوره اسراء می دانند و از آن چنین استنباط می کنند که تنها ولی دم حق قصاص دارد.395680