تحریم های یکجانبه و حقوق بین الملل مورد مطالعه جمهوری اسلامی ایران

عنوان	تحریم های یکجانبه و حقوق بین الملل مورد مطالعه جمهوری اسلامی ایران
رشته	حقوق عمومی
دانشجو	کاظم غریب آبادی
استاد راهنما	سیدقاسم زمانی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۶
دانشگاه	دانشگاه علامه طباطبایی

تحریم های یکجانبه و حقوق بین الملل مورد مطالعه جمهوری اسلامی ایران عنوان رساله ای است که توسط کاظم غریب آبادی، با راهنمایی سیدقاسم زمانی در سال ۱۳۹۶ و در مقطع دکتری دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.

چکیده

تحریم ها همواره برای حصول به اهدافی مشخص، وضع و اعمال شده اند. شورای امنیت تحت ماده ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد که ناظر بر حفظ صلح و امنیت بین المللی می باشد، می تواند برای اجرای تصمیمات خود مبادرت به اتخاذ برخی اقدامات (تحریم ها) نماید. از طرف دیگر، کشورها نیز به طور یکجانبه اقدام به وضع تحریم علیه سایر کشورها با هدف اعلامی حصول به اهداف و منافع ملی خود می نمایند. از این منظر، تحریم ها به عنوان ابزاری در راستای مقاصد سیاست خارجی محسوب می شوند. آنچه که محرز است، این است که وضع تحریم، تحت منشور ملل متحد صرفا برعهده شورای امنیت گذاشته شده است که خود تابع محدودیت های ناشی از مفاد منشور می باشد و کشورها از اتخاذ اقدامات قهری یکجانبه علیه یکدیگر خارج از چارچوب منشور منع شده اند. آنگونه که از پیش نویس مفاد طرح مسیولیت دولت ها برمی آید، اقدامات قهری یکجانبه کشورها علیه یکدیگر که در چارچوب مفاد منشور ملل متحد نمی گنجند، از تحریم تفکیک شده و از آن به عنوان "اقدام متقابل" یاد می شود که خود تابع شرایط شکلی و ماهوی متعددی است. این پژوهش، با استفاده از روش تحلیلی – توصیفی این یافته را تبیین خواهد نمود که تحریم ها چه از سوی شورای امنیت اعمال شوند و چه به صورت یکجانبه توسط کشورها علیه یکدیگر، بر بهره مندی افراد از حقوق بشر اساسی خود تاثیر جدی خواهند گذاشت. در این میان، دولت ها که به عنوان اصلی ترین بازیگران در فرآیند معاهده سازی تلقی می شوند، مکلف به تضمین و حمایت از حقوق بشر بوده و در صورت نقض آن، واجد مسوولیت حقوقی می باشند. از سوی دیگر، نقض حقوق بین الملل در فرایند وضع و اعمال تحریمهای یکجانبه، علاوه بر اینکه مسوولیت دولت ها و شرکتهای متخلف را در قبال قربانیان تحریم به دنبال خواهد داشت، می تواند در صورت نقض جدی قواعد آمره حقوق بین الملل عام، به کشورهای زیان دیده حق توسل به اقدام متقابل را اعطاء نماید.

ساختار و فهرست رساله

چکیده

فصل ۱: کلیات پژوهش، مفاهیم و نظریه ها

۱–۱ کلیات پژوهش ۳ ۱–۱–۱ تبیین موضوع ۳ ۲–۱–۱ اهمیت و ضرورت پژوهش ۵ ۳–۱–۱ اهداف پژوهش ۵ ۴–۱–۱ پیشینه نظری و تجربی پژوهش و جنبه نوآوری آن ۶ ۵–۱–۱ پرسش ها و فرضیه های پژوهش ۸ ۶–۱–۱ روش تحقیق ۱۰ ۲–۱ مفهوم شناسی تحریم ۱۰ ۱–۲–۱ یکجانبه گرایی ۱۰ ۲–۲–۱ صلاحیت فراسرزمینی ۱۲ ۳–۲–۱ تعریف تحریم ۱۳ ۴–۲–۱ اهداف تحریم ۱۴ ۵–۲–۱ انواع تحریم ۱۵ ۶–۲–۱ تحریم های یکجانبه یا اقدامات قهری یکجانبه ۱۶ ۷–۲–۱ تحریم های ثانویه ۱۷ ۸–۲–۱ تحریم های هدفمند یا هوشمند ۱۸ ۹–۲–۱ مشروعیت و قانونی بودن تحریم ها ۲۱ ۱۰–۲–۱ مقابله به مثل ۲۲ ۱۱–۲–۱ انتقام ۲۴ ۱۲–۲–۱ اقدام متقابل ۲۶ ۳–۱ نظریه های تحریم ۲۸ ۱–۴ تحریم، مجازات دولت ها یا ملت ها ۳۵ ۱–۵ کارآمدی و تاثیر تحریم ها ۳۷فصل ۲: قانونی بودن و مشروعیت تحریم های یکجانبه از منظر حقوق بین الملل

۱–۲ تحریم های شورای امنیت ۴۳ ۱–۱–۲ اختیارات تحریمی شورای امنیت ۴۳ ۲–۱–۲ توسعه مفهوم تهدید علیه صلح ۴۵ ۳–۱–۲ مرور کلی بر رژیم های تحریمی شورای امنیت ۴۷ ۴–۱–۲ شورای امنیت و اعمال تحریم علیه ایران ۴۸ ۵–۱–۲ محدودیت های شورای امنیت در اعمال اقدامات قهری غیرنظامی ۵۱ ۱–۵–۱–۲ محدودیت های شورای امنیت توسط حقوق بین الملل عمومی ۵۲ ۲–۵–۱–۲ محدودیت های حقوقی ناشی از مفاد منشور ملل متحد ۵۳ ۶–۱–۲ کنترل (بازنگری) قضایی تحریم های شورای امنیت ۵۵ ۲–۲ تحریم های یکجانبه ۵۷ ۱–۲–۲ تحریم های ایالات متحده آمریکا ۵۷ ۱–۱–۲–۲ مروری بر برنامه های تحریمی ایالات متحده ۵۸ ۲–۱–۲–۲ آمریکا و تحریم ها علیه ایران ۶۰ ۳–۱–۲–۲ تحریم های آمریکا و برجام ۶۱ ۴–۱–۲–۲ ماهیت برجام از منظر حقوق بین الملل ۶۴ ۵–۱–۲–۲ تحریم های آمریکا و نقض معاهدات دوجانبه ۶۸ ۶–۱–۲–۲ تحریم های آمریکا و اصل صلاحیت سرزمینی ۷۰ ۲–۲–۲ تحریم های اتحادیه اروپا ۷۱ ۱–۲–۲–۲ مبانی و برنامه های تحریمی اتحادیه اروپا ۷۱ ۲–۲–۲–۲ چالش های حقوقی تحریم های اتحادیه اروپا ۷۳ ۳–۲–۲–۲ اتحادیه اروپا و تحریم ها علیه ایران ۷۵ ۴–۲–۲–۲ ارزیابی حقوقی تحریم های اتحادیه اروپا علیه ایران در داخل اتحادیه ۷۶ ۵–۲–۲–۲ تحریم های اتحادیه اروپا و برجام ۷۹ ۳–۲ تحریم های ثانویه در پرتو قواعد رژیم تجارت جهانی ۸۰ ۱–۳–۲ تاثیر استثنای امنیتی بر حل و فصل اختلافات ۸۰ ۲–۳–۲ تحریم های ثانویه در برابر موافقت نامه های تجارت بین المللی ۸۴ ۴–۲ تحریم ها از منظر حقوق بین الملل کیفری: جنایت علیه بشریت و نسل کشی ۸۶ ۵–۲ ارزیابی تحریم های یکجانبه تحت منشور ملل متحد و رویه جامعه بین المللی ۹۰ ۱–۵–۲ تحریم های یکجانبه و نقض اصول منشور ملل متحد ۹۱ ۲–۵–۲ تحریم های یکجانبه در رویه جامعه بین المللی ۹۴فصل ۳: تحریم ها به مثابه نقض تعهدات بین المللی دولت ها در زمینه حمایت از حقوق بشر

۳–۱ سابقه تحریم ها و ارتباط آن با حقوق بشر ۱۱۹ ۲–۳ ناسازگاری تحریم ها با هنجارهای بین المللی حقوق بشری ۱۲۱ ۳–۳ تحریم ها و حقوق غیرقابل تخطی ۱۲۵ ۳–۴ تعهد سازمان های بین المللی و دولت ها نسبت به حقوق بشر ۱۲۷ ۳–۵ ورود شورای امنیت به مقوله حقوق بشر و وضع تحریم ۱۲۷ ۳–۶ موانع و محدودیت های شورای امنیت در اعمال تحریم های ناقض حقوق بشر ۱۳۰ ۳–۷ محدودیت های حقوق بشری نسبت به اجرای اقدامات تحریمی ۱۳۶ ۳–۸ آثار تحریم ها بر حوزه های مختلف حقوق بشر ۱۳۸ ۳–۸–۱ تهدید حق حیات ۱۳۹ ۳–۸–۲ محدودیت در دسترسی به حق غذای کافی ۱۴۲ ۳–۸–۳ نقض حق برخورداری از مراقبت های بهداشتی و سلامتی ۱۴۵ ۳–۸–۴ ایجاد مانع در تحقق حق توسعه ۱۴۹ ۳–۸–۵ محرومیت از دسترسی کامل به حق آموزش ۱۵۵ ۳–۸–۶ اخلال در حق آزادی تعیین سرنوشت ۱۵۸ ۳–۸–۷ حق برخورداری از استاندارهای مناسب زندگی ۱۶۱ ۳–۸–۸ ایجاد مانع در انتفاع از برابری در حقوق و عدم تبعیض ۱۶۲ ۳–۸–۹ آسیب تحریم های اقتصادی به افراد بی گناه ۱۶۲ ۳–۸–۱۰ حق آزادی اقتصادی افراد و مالکیت ۱۶۲ ۳–۸–۱۱ عدم تفکیک بین افراد و دولت ها ۱۶۳ ۳–۸–۱۲ تحریم اشخاص حقیقی و نقض حق دادرسی عادلانه ۱۶۳ ۳–۸–۱۳ نقض حق ارتباطات و دسترسی آزاد به اطلاعات ۱۶۸ ۳–۹ حقوق بشردوستانه بین المللی و تحریم ها ۱۶۸ ۳–۱۰ مسیولیت حقوقی واضعان تحریم های ناقض حقوق بشر ۱۷۳فصل ۴: مشروعیت توسل به اقدامات متقابل در تحریم ها علیه ایران

۱–۴ اقدام متقابل از سوی دولت های ثالث یا زیان ندیده (نقض تعهدات عام الشمول) ۱۷۷ ۲–۴ اقدام متقابل در پرتو نظرات و آرای محاکم بین المللی ۱۸۲ ۱–۲–۴ قضیه نایولیلا (۱۹۲۸، پرتغال علیه آلمان) ۱۸۲ ۲–۲–۴ قضیه کانال کورفو (۱۹۴۹، انگلیس علیه آلبانی) ۱۸۳ ۳–۲–۴ قضیه صلاحیت ماهیگیری (۱۹۷۴، انگلیس علیه ایسلند) ۱۸۳ ۴–۲–۴ قضیه موافقت نامه خدمات هوایی (۱۹۷۸، فرانسه علیه آمریکا) ۱۸۵ ۵–۲–۴ قضیه سفارت آمریکا در تهران (۱۹۸۰، آمریکا علیه ایران) ۱۸۷ ۶–۲–۴ قضیه فعالیت های نظامی و شبه نظامی در و علیه نیکاراگویه (۱۹۸۶، نیکاراگویه علیه آمریکا) ۱۸۹ ۷–۲–۴ قضیه گابسیکوو ناگیموروس (۱۹۹۷، مجارستان/اسلواکی) ۱۹۰ ۳–۴ بررسی قانونی بودن و مشروعیت توسل به اقدام متقابل در قضیه تحریم ها علیه ایران ۱۹۱ ۱–۳–۴ بررسی مشروعیت و قانونی بودن ارسال موضوع هسته ای ایران به شورای امنیت ۱۹۱ ۲–۳–۴ بررسی عملکرد شورای امنیت در قضیه برنامه هسته ای ایران ۱۹۵ ۳–۳–۴ مبنای حقوقی اقدامات قهری یکجانبه آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران ۱۹۶ ۴–۳–۴ هدف اقدام متقابل و تاثیر آن بر قانونی بودن اقدام متقابل ۱۹۹ ۵–۳–۴ بررسی شرایط شکلی توسل به اقدامات متقابل ۲۰۰ ۱–۵–۳–۴ درخواست از دولت مسیول به ایفای تعهدات بین المللی خویش ۲۰۱ ۲–۵–۳–۴ اطلاع به دولت مسیول از اتخاذ اقدامات متقابل و پیشنهاد مذاکره ۲۰۲ ۳–۵–۳–۴ توقف اقدام متقابل درصورت توقف اقدام متخلفانه یا طرح موضوع نزد یک دادگاه با صلاحیت اتخاذ تصمیمات الزام آور ۲۰۳ ۶–۳–۴ بررسی شرایط ماهوی توسل به اقدامات متقابل ۲۰۵ ۱–۶–۳–۴ وجود اقدام متخلفانه بین المللی ۲۰۵ ۲–۶–۳–۴ اتحادیه اروپا و آمریکا به عنوان سازمان بین المللی و کشور زیان دیده ۲۰۸ ۳–۶–۳–۴ رعایت اصل تناسب ۲۱۲ ۴–۶–۳–۴ امکان توسل به اقدام متقابل در وضعیت هایی که شورای امنیت تحت فصل هفتم منشور ملل متحد مبادرت به تصمیم و اتخاذ اقدام نموده است ۲۱۴ ۵–۶–۳–۴ امکان توسل به اقدام متقابل با وجود مکانیسم رسیدگی به موارد عدم پایبندی در چارچوب معاهده عدم اشاعه ۲۱۵ ۶–۶–۳–۴ سازگاری اقدام متقابل (تحریم های اقتصادی) سازمان های منطقه ای یا زیرمنطقه ای با ماده

منشور ملل متحد ۲۱۵ ۴–۴ سایر محدودیت ها و ممنوعیت های اقدام متقابل ۲۱۶ ۵–۴ برخی معیارهای حقوقی پیشنهادی برای تعیین اعتبار اقدامات متقابل یکجانبه ۲۱۸نتیجه گیری

منابع و مآخذ

کلیدواژه ها

• بادام کوهی
• خصوصیات رویشی–زایشی
• جا به جایی ترکیبی
• حقوق بشر
• هرشل بالکلی
• حقوق بین الملل