مفهوم و ارکان خیانت به کشور و جایگاه آن در حقوق کیفری ایران

عنوان	مفهوم و ارکان خیانت به کشور و جایگاه آن در حقوق کیفری ایران
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	علیرضا رحمانی نعیم آبادی
استاد راهنما	جعفر یزدیان
استاد مشاور	سعید قماشی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۰
دانشگاه	دانشگاه کاشان

مفهوم و ارکان خیانت به کشور و جایگاه آن در حقوق کیفری ایران عنوان رساله ای است که توسط علیرضا رحمانی نعیم آبادی، با راهنمایی جعفر یزدیان و با مشاوره سعید قماشی در سال ۱۴۰۰ و در مقطع دکتری دانشگاه کاشان دفاع گردید.

چکیده

خیانت به کشور یکی از بزه های مهم و درعین حال چالشی در حوزه بزه های ضد امنیت در حقوق کیفری می باشد. ازاین رو شناسایی مفهوم و ماهیت خیانت به کشور و نیز جایگاه آن در حقوق کیفری ایران دغدغه و سوالات اصلی این تحقیق می باشد که برای یافتن پاسخ بر مبنای روشی تحلیلی و توصیفی و با فیش برداری اسناد کتابخانه ای به تحلیل و توصیف این بزه و تجزیه و تحلیل مستندات و نظرات پرداختیم و روشن گردید که ابهام بزه خیانت به کشور به چند دلیل می باشد. اول اینکه بزه خیانت به کشور به عنوان یکی از بزه های ضد امنیت در کنار چالش و ابهام معنای آن، نسبیت مفهوم امنیت در تقابل با بزه های مشابه مانند تروریسم، بغی و بزه سیاسی نیز بر این ابهام سایه افکنده است. دوم وارداتی بودن این بزه است که قانون گذار ما در بیان این بزه در کنار جاسوسی دچار چالش شده است و رویکرد خود را در رویارویی با این بزه به سکوت برگزار کرده است. سوم عدم تحقیق و توصیف ریشه ای و پایه ای در حقوق داخلی در مورد این بزه می باشد و معدود نوشته های در این مورد نیز برگرفته از حقوق خارجیان به ویژه فرانسه می باشد که چندان سنخیتی با حقوق داخلی ما ندارد؛ بنابراین خیانت به کشور به عنوان یکی از بزه های ضد امنیت هرچند در ابتدا حقوق ایران سرگذشت ناروشی را داشته و در قوانین قبل از انقلاب جز چند مورد محدود و در قوانین بعد از انقلاب به صورت مبهم، عنوان این بزه را بکار نبرده است اما در واقع با رویکردی قابل تحسین بزه خیانت به کشور را در کنار بزه جاسوسی بر مبنای عرف جامعه بومی کرده است و می توان به این نتیجه دست یافت که خیانت به کشور رفتاری (اعم از فعل یا ترک فعلی) است که از سوی شخص داخلی بر ضد منافع و ارزش های حیاتی و اساسی مردم و جامعه (و نه دولت) محقق می گردد که می تواند از جدایی بخشی از سرزمین گرفته تا نقض ارزش های علمی و فرهنگی را دربر گیرد بدون اینکه لزوما عنصر خارجی در این بین منتفع گردد یا حتی نقشی داشته باشد. این تعریف در پناه بومی شدن جاسوسی از سوی مقنن ما قابل دستیابی است و ضرورت دارد تا مقنن به این سکوتش پایان دهد و دست به تدوین قانونی به صورت خاص در این خصوص بزند و رفتارهای متعددی که می تواند مشمول خیانت گردد را بزه انگاری و در کنار آن آیین دادرسی متفاوت و افتراقی را نیز در این خصوص تدوین نماید.

ساختار و فهرست رساله

عنوان صفحه کلیات تحقیق

۱–۱– مقدمه

۱–۲– بیان مسیله

۱–۳– سوالات تحقیق

۱–۴– اهداف تحقیق

۱–۵– پیشینه تحقیق

۱–۵–۱– پیشینه داخلی

۱–۵–۲– پیشینه خارجی

۱–۵–۳– جدید و نوآور بودن تحقیق

۱–۶– اهمیت و ضرورت تحقیق

۱–۷– روش تحقیق

۱–۸– مشکلات و محدودیت های تحقیق

۱–۹– ساختار تحقیق

فصل اول کلیات خیانت به کشور

۲–۱– معنای امنیت

۲–۲– نشانه های شناسایی امنیت

۲–۲–۱– ابتدایی بودن امنیت

۲–۲–۲– امنیت زاییده ی قدرت

۲–۳– عناصر تشکیل دولت

۲–۳–۱– جمعیت همیشگی

۲–۳–۲– سرزمین مشخص

۲–۳–۳– حکومت

۲–۳–۴– توانایی برقراری ارتباط با سایر دولت ها

۲–۳–۵– عدم وابستگی؛ استقلال

۲–۳–۶– مشروعیت

۲–۴– دوره های تاریخی امنیت؛ سیر تحول و دگرگونی امنیت در گذر زمان

۲–۴–۱– دوره ی اول؛ دوره ی ابتدایی امنیت

۲–۴–۲– دوره دوم؛ جامعه مدنی

۲–۴–۳– دوره ی سوم؛ جامعه میهنی

۲–۴–۴– دوره ی چهارم؛ جامعه جهانی

۲–۵– امنیت در تقابل با هدف و وسیله

۲–۵–۱– جایگاه هدف برای امنیت

۲–۵–۲– جایگاه وسیله و ابزار برای امنیت

۲–۶– شاخه های امنیت

۲–۶–۱– امنیت فردی

۲–۶–۲– امنیت اجتماعی

۲–۶–۳– امنیت ملی

۲–۶–۴– امنیت داخلی و خارجی

۲–۶–۵– امنیت سایبری

۲–۷– دسته بندی جرایم ضد امنیت

۲–۷–۱– دسته بندی بر پایه موضوع

۲–۷–۱–۱– جرایم واقعی ۵۰ ۲–۷–۱–۲– جرایم اعتباری از نگاه انگیزه ۵۰ ۲–۷–۱–۳– جرایم اعتباری از نگاه نتیجه

۲–۷–۲– دسته بندی بر پایه رفتار

۲–۷–۳– دسته بندی بر پایه حوزه ی بزه

۲–۸– ویژگی های جرایم ضد امنیت ملی

۲–۸–۱– بزه انگاری وسیع و گسترده

۲–۸–۱–۱– بزه انگاری مستقل رفتار معاونت

۲–۸–۱–۲– بزه انگاری رفتارهای مقدماتی بزه تام

۲–۸–۱–۳– بزه انگاری رفتارهای غیرعمدی

۲–۸–۱–۴– توسعه ی مصداقهای رفتار مجرمانه

۲–۸–۲– عدم تناسب در میزان کیفر

۲–۸–۳– مطلق بودن جرایم

۲–۸–۴– سختگیری در فرایند رسیدگی کیفری

۲–۸–۵– اعمال اصل صلاحیت واقعی

۲–۸–۶– دخالت انگیزه در تحقق بزه

۲–۸–۷– استفاده از معاذیر قانونی

۲–۹– گونههای تهدید علیه امنیت ملی

۲–۹–۱– تهدید نظامی

۲–۹–۲– تهدید سیاسی

۲–۹–۳– تهدید اجتماعی

۲–۹–۴– تهدید اقتصادی

۲–۹–۵– تهدید زیست محیطی

۲–۱۰– مرز جدایی بزه خیانت از سایر جرایم علیه امنیت

۲–۱۰–۱– بزه سیاسی

۲–۱۰–۲– بزه محاربه

۲–۱۰–۳– بزه افساد فی الارض

۲–۱۰–۴– بزه بغی

۲–۱۰–۵– بزه تروریسم

۲–۱۰–۶– بزه دولتی

۲–۱۱– جرم انگاری بزه خیانت به کشور

۲–۱۱–۱– جرم انگاری از حیث رفتار

۲–۱۱–۲– جرم انگاری از حیث کیفر

فصل دوم بررسی تداخل خیانت به کشور با جاسوسی

۳–۱– معنای جاسوسی و انواع آن

۳–۱–۱– جاسوسی سیاسی–نظامی

۳–۱–۲– جاسوسی صنعتی، اقتصادی

۳–۱–۳– جاسوسی رایانه ای

۳–۲– مفهوم جاسوسی و رفتارهای آن

۳–۲–۱– ورود به محل نگهداری اسناد و اطلاعات یا داده های سری

۳–۲–۱–۱– ورود فرد غیرنظامی به مواضع سیاسی، نظامی و امنیتی

۳–۲–۱–۲– ورود فرد نظامی به محل نگهداری اسناد و اطلاعات و استحکامات

۳–۲–۱–۳– نقض (ورود به) تدابیر امنیتی سامانه های رایانه ای و مخابراتی

۳–۲–۲– تحصیل و جمع آوری اطلاعات و اسناد

۳–۲–۲–۱– تحصیل و جمع آوری اسناد و اطلاعات توسط شخص غیرنظامی

۳–۲–۲–۲– تحصیل و جمع آوری اسناد و اطلاعات توسط شخص نظامی

۳–۲–۲–۳– تحصیل و جمع آوری داده های سری

۳–۲–۳– افشا یا در اختیار دیگران قرار دادن اسناد و اطلاعات

۳–۲–۳–۱– افشا یا در دسترس قرار دادن اسناد و اطلاعات توسط شخص غیرنظامی

۳–۲–۳–۱–۱– اشخاصی که اسناد و اطلاعات به آن ها سپرده شده

۳–۲–۳–۱–۱–۱– کارمندان و مستخدمین دولتی

۳–۲–۳–۱–۱–۲– اشخاص غیر کارمند و غیر مستخدم

۳–۲–۳–۱–۲– اشخاصی که اسناد و اطلاعات به آن ها سپرده نشده

۳–۲–۳–۱–۲–۱– محرم اسرار دیگران بودن به مناسبت شغل و حرفه

۳–۲–۳–۱–۲–۲– اشخاص فاقد رابطه شغلی و محرم اسرار دیگران بودن

۳–۲–۳–۲– افشا یا در دسترس قرار دادن اطلاعات و اسناد توسط شخص نظامی

۳–۲–۳–۳– افشا یا در دسترس قرار دادن داده های سری

۳–۳– مرز جدایی خیانت به کشور از جاسوسی

۳–۳–۱– خارجی بودن فرد جاسوس و داخلی بودن فرد خاین

۳–۳–۲– جدایی بر مبنای انگیزه و نیت مرتکب

۳–۳–۳– جدایی بر مبنای رفتار مرتکب

۳–۳–۴– جدایی بر مبنای کیفیت و کمیت عمل

۳–۳–۵– جدایی بر مبنای نتیجه بزه

۳–۳–۶– جدایی بر مبنای موضوع بزه

۳–۳–۷– جدایی بر مبنای دیدگاه ترکیبی

فصل سوم جایگاه خیانت به کشور در حقوق کیفری ایران

۴–۱– خیانت به کشور در قوانین کیفری قبل از انقلاب اسلامی

۴–۱–۱– قانون مجازات عمومی

۴–۱–۲– قانون دادرسی و کیفری ارتش

۴–۱–۳– قانون مجازات مقدمین بر علیه امنیت و استقلال مملکت

۴–۲– خیانت به کشور در قوانین کیفری بعد از انقلاب اسلامی

۴–۲–۱– لایحه قانونی تشکیل دادگاه های فوق العاده رسیدگی به جرایم ضد انقلاب

۴–۲–۲– قانون مجازات اسلامی (تعزیرات ۶۲)

۴–۲–۳– کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده ۷۵)

۴–۲–۴– قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح

۱۹۴ ۴–۲–۵– قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح

۱۹۹ ۴–۳– ارکان بزه خیانت به کشور در حقوق کیفری ایران

۴–۳–۱– رکن قانونی

۴–۳–۱–۱– جایگاه رکن قانونی در قانون اساسی

۴–۳–۱–۲– جایگاه رکن قانونی در قوانین عادی

۴–۳–۱–۲–۱– ماده

قانون مجازات اسلامی

۲۲۴ ۴–۳–۱–۲–۲– ماده

قانون مجازات اسلامی

۲۳۳ ۴–۳–۲– رکن مادی

۴–۳–۲–۱– عمل مرتکب

۴–۳–۲–۲– شخص مرتکب

۴–۳–۲–۳– موضوع بزه

۴–۳–۲–۴– نتیجه بزه

۴–۳–۳– رکن روانی

۴–۴– آیین دادرسی بزه خیانت به کشور

۴–۴–۱– صلاحیت مرجع رسیدگی کننده

۴–۴–۲– مراحل تعقیب و رسیدگی

۴–۴–۲–۱– نهادهای حاکم بر این مرحله

۴–۴–۲–۲– استثنایات حاکم بر روند رسیدگی

۴–۵– رفتارهای مستعد بزه خیانت به کشور

۴–۵–۱– جدایی قسمتی از قلمرو سرزمینی

۴–۵–۱–۱– جدایی در قالب تنظیم توافقنامه

۴–۵–۱–۲– جدایی بدون تنظیم توافقنامه

۴–۵–۱–۲–۱– جدایی طلبی و استقلال خواهی

۴–۵–۱–۲–۲– تحریف اسناد تاریخی

۴–۵–۲– رفتارهای بر ضد محیط زیست

۴–۵–۳– رفتارهای بر ضد آزادی، اصل برابری و استقلال

۴–۵–۴– رفتارهای منتج به نقض آشکار ارزش های علمی

۴–۵–۵– بالا بردن قدرت، توان، تعداد نیروها یا حس قدرت و توان خارجی

۴–۵–۶– پایین آوردن قدرت، توان، تعداد نیروها یا حس قدرت و توان داخلی

۴–۶– نتیجه گیری و پیشنهادها

فهرست منابع

منابع فارسی

منابع عربی

منابع انگلیسی

کلیدواژه ها

• خیانت
• امنیت