نظریه شماره 7/1400/1709 مورخ 1401/06/01 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

استعلام: همانگونه که مستحضرید به حکم مواد ۲، ۴، ۹، و ۱۹ قانون معادن مصوب ۱۳۷۷ با اصلاحات بعدی، وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان مسؤول اعمال حاکمیت بر معادن (انفال) تعیین شده و بر همین اساس مکلف به صیانت از اموال عمومی (ذخایر معدنی) است

شماره نظریه	۷/۱۴۰۰/۱۷۰۹
شماره پرونده	۱۴۰۰-۱۲۷-۱۷۰۹ ح
تاریخ نظریه	۱۴۰۱/۰۶/۰۱

مستفاد از ماده ۱۹ قانون یاد شده، هرگونه برداشت غیر مجاز مواد معدنی (که ضمن تصرف اراضی ملی) صورت می پذیرد، در حکم تصرف در اموال عمومی است و این وزارتخانه موظف به طرح شکایت نسبت به اشخاص مرتکب و مطالبه خسارت است.

تأمین هزینه دادرسی برای جلوگیری از برداشت های غیرمجاز (رفع تصرف) و همچنین فراوانی این پرونده ها موجب شده است در بسیاری از موارد در احقاق حقوق دولت تأخیر حادث شود؛ این در حالی است که ماده (۲۸) قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور مصوب ۱۳۹۵، برخی نهادها از جمله سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور را جهت رفع تصرف از اراضی دولتی نسبت به پرداخت هزینه های دادرسی معاف کرده است. همچنین به موجب ماده۲۶ قانون معادن مصوب ۱۳۷۷ با اصلاحات بعدی آن، ارتباط وثیقی بین این وزارتخانه و سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور جهت جلوگیری از تصرفات غیر مجاز در اموال و اراضی عمومی وجود دارد تا جایی که مستند به ماده اخیرالذکر این وزارتخانه به عنوان قائم مقام قانونی سازمان یادشده در عرصه محدوده های معدنی (واقع در اراضی ملی و طبیعی) محسوب شده است که این امر زمینه جاری دانستن حکم عدم پرداخت هزینه دادرسی موضوع ماده (۲۸) قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور مصوب ۱۳۹۵ نسبت به وزارت صنعت، معدن و تجارت در راستای احیای به هنگام حقوق دولتی و رفع تصرف از اراضی ملی را فراهم کرده است.

با توجه به موارد مذکور، خواهشمند است در راستای معافیت این وزارتخانه از پرداخت هزینه دادرسی دعاوی و شکایات راجع به جلوگیری از تصرفات غیرمجاز در اموال عمومی و برداشت غیرمجاز از مواد معدنی اعلام نظر و مساعدت فرمایید.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

هر چند به موجب ماده ۲۸ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور مصوب ۱۳۹۵ در دعاوی راجع به رفع تصرف از اراضی دولتی، ملی و وقفی، وزارت راه و شهرسازی و برخی سازمان های موضوع این ماده، از پرداخت هزینه دادرسی معاف هستند؛ اما دعاوی راجع به برداشت غیر مجاز از مواد معدنی موضوع ماده ۱۹ قانون معادن مصوب ۱۳۷۷ با اصلاحات بعدی، از دعاوی راجع به رفع تصرف موضوع ماده ۲۸ صدرالذکر متفاوت است و در موارد تردید، اصل بر لزوم پرداخت هزینه دادرسی می باشد.