نظریه شماره 7/1402/1048 مورخ 1402/12/08 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

نظریه شماره ۷/۱۴۰۲/۱۰۴۸ مورخ ۱۴۰۲/۱۲/۰۸ اداره کل حقوقی قوه قضاییه: استعلام: مقنن در مواد ۵۶۰ تا ۵۶۴ قانون آیین دادرسی کیفری مقررات راجع به هزینه های دادرسی را اعلام کرده که بخشی از آنها به این شرح است: اول: شاکی و متهم بابت هزینه انتشار آگهی، ایاب و ذهاب گواهان، حق الزحمه کارشناسان، مترجمان و پزشکان و سایر اشخاصی که به تشخیص مقام قضایی احضار می شوند، وجهی نمی پردازند و هزینه های مذکور از اعتبارات مربوط به قوه قضاییه پرداخت می شود؛ اما هرگاه اقدامات مذکور بنا به درخواست شاکی صورت گیرد، شاکی باید هزینه مقرر را مطابق قوانین و مقررات و تعرفه های مربوط، در مهلت تعیین شده، پرداخت کند ... در هر صورت از متهم هیچ هزینه ای اخذ نمی شود. دوم: دادگاه مکلف است هنگام صدور حکم، تمامی هزینه هایی را که در جریان تحقیقات و محاکمه صورت گرفته است، به تفصیل تعیین و مسئول پرداخت آن را معین کند. سوم: شاکی یا مدعی خصوصی می تواند در هر مرحله از دادرسی تمام هزینه های پرداخت شده دادرسی را از مدعی علیه طبق مقررات مطالبه کند. دادگاه پس از ذی حق شناختن وی، مکلف است هنگام صدور حکم، مدعی علیه را به پرداخت هزینه های مزبور ملزم کند. چهارم: در صورت محکومیت متهم، پرداخت هزینه های دادرسی به عهده او است.

شماره نظریه	۷/۱۴۰۲/۱۰۴۸
شماره پرونده	۱۴۰۲-۱۶۸-۱۰۴۸ک
تاریخ نظریه	۱۴۰۲/۱۲/۰۸

با توجه به مقررات فوق، خواهشمند است به پرسش های زیر پاسخ دهید:

۱- آیا مطالبه هزینه های دادرسی از ناحیه شاکی، مستلزم تقدیم دادخواست است؟

۲- چنانچه هزینه انجام اموری همچون انتشار آگهی، ایاب و ذهاب گواهان، حق الزحمه کارشناسان، مترجمان و پزشکان و سایر اشخاصی که به تشخیص مقام قضایی احضار می شوند، از اعتبارات مربوط به قوه قضاییه پرداخت شود، آیا می توان متهم را در اجرای ماده ۵۶۴ به پرداخت آنها محکوم کرد؟

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

۱- مستفاد از مواد ۵۶۳ و ۵۶۴ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، مطالبه هزینه های دادرسی از سوی شاکی خصوصی، منوط به رعایت تشریفات دادرسی مدنی و از جمله تقدیم دادخواست نمی باشد. در امور حقوقی نیز برابر تبصره ۱ ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ در غیر مواردی که دعوای مطالبه خسارت مستقلا، بعد از ختم دادرسی مطرح شود، مطالبه خسارت های موضوع این ماده مستلزم تقدیم دادخواست نیست .

۲- در خصوص فرض سؤال در این اداره کل دو دیدگاه وجود دارد:

دیدگاه نخست: با عنایت به ماده ۵۶۰ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ به ویژه ذیل آن که مقرر می دارد: در هر صورت از متهم هیچ هزینه ای اخذ نمی شود و قانون گذار در خصوص الزام متهمی که محکومیت حاصل کرده است، به پرداخت هزینه هایی که در جریان تحقیقات و محاکمه و از اعتبارات قوه قضاییه پرداخت شده است، مقرراتی وضع نکرده است؛ لذا محکوم علیه الزام قانونی مبنی بر پرداخت هزینه های مزبور ندارد و ماده ۵۶۴ این قانون به قرینه ذکر آن بعد از ماده ۵۶۳ این قانون، ناظر به هزینه هایی است که از سوی شاکی یا مدعی خصوصی پرداخت شده است و ماده ۵۶۲ قانون یادشده نیز حاوی حکم کلی است که باید با توجه به مواد دیگر همین قانون، آن را تفسیر کرد.

دیدگاه دوم: گرچه متهم با توجه به رعایت اصل برائت نباید در فرایند دادرسی هزینه ای پرداخت کند؛ اما اگر محکوم گردید با استناد به اصل تسبیب و اطلاق ماده ۵۶۰ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲،

پرداخت هزینه های دادرسی به عهده او است و شیوه محاسبه و صدور حکم به پرداخت آن نیز در ماده ۵۶۲ همان قانون تعیین شده است.