نظریه شماره 7/97/2090 مورخ 1397/07/22 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

استعلام: ۱-نظر به ماده ۷۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۹۲ مقرر نموده که در صورت عجز محکوم از پرداخت جزای نقدی مجازات حبس اجرا خواهد شد آیا دادخواست اعسار و قاضی تقسیط جزای نقدی را از محکومی که به جزای نقدی جایگزین حبس محکوم شده است قابل پذیرش است یا اینکه مستفاد از ماده قانونی مذکور این امر عجز از پرداخت جزای نقدی تلقی و دادخواست تقسیط رد شده و می بایست حبس وی اجرا گردد؟

شماره نظریه	۷/۹۷/۲۰۹۰
شماره پرونده	۹۶-۱۸۶/۱-۲۱۴۲
تاریخ نظریه	۱۳۹۷/۰۷/۲۲

۲-ضمن بیان موقعیت اجرای هریک از موارد۷۰ و ۸۱ از قانون مجازات اسلامی مصوب ۹۲ بفرمایید که چنانچه دادگاه حبس متهم را به پرداخت جزای نقدی جایگزین حبس تبدیل نماید و محکوم پس از اخطار اجرای احکام کیفری از پرداخت جزای نقدی جایگزین حبس امتناع نماید و قاضی اجرای احکام جهت تعیین تکلیف مراتب را به دادگاه صادرکننده حکم اعلام نماید آیا مستند به ماده ۷۰ از قانون مذکور می بایست حبس محکوم اجرا گردد یا به استناد ماده ۸۱ از قانون مذکور بنا به پیشنهاد قاضی اجرای احکام کیفری برای بار نخست یک چهارم تا یک دوم به مجازات جایگزین مورد حکم افزوده می شود و در صورت تکرار مجازات حبس اجرا خواهد شد؟

۳-آیا امکان تخفیف در جزای نقدی که به عنوان مجازات جایگزین حبس تعیین می گردد وجود دارد یا خیر برای مثال در مورد جنبه ی عمومی بزه ایراد صدمه بدنی شبه عمدی ناشی از بی احتیاطی در امر رانندگی نظر به اینکه مجازات حبس آن وفق ماده ۷۱۷ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب ۷۵ تا پنج ماه حبس تعزیری است که در راستای تبدیل آن به جزای نقدی جایگزین حبس این میزان مجازات مشمول بند ب مواد ۸۳ و۸۶ قانون مجازات مصوب۹۲ بوده وحداقل جزای نقدی نه میلیون ریال خواهد بود آیا دادگاه می تواند مجازات متهم را تخفیف داده و به کمتر از نه میلون ریال جزای نقدی جایگزین حبس نماید یا خیر و در صورت مثبت بودن پاسخ ضابطه و نحوه تخفیف چگونه خواهد بود.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

۱- اطلاق تقسیط جزای نقدی پیش بینی شده در مواد ۵۲۹ و ۵۳۰ قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲ جزای نقدی جایگزین حبس را نیز در بر می گیرد و اصولا در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ تقسیط جزای نقدی به طور مطلق پیش بینی نشده است؛ از سوی دیگر در صورتی که محکوم علیه تقاضای تقسیط جزای نقدی را بنماید و دادگاه تمکن وی بر پرداخت قسطی جزای نقدی را احراز کند، شرط عجز از پرداخت مذکور در ماده ۷۰ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ محقق نشده است؛ بنابراین دلیلی بر عدم تقسیط جزای نقدی جایگزین حبس وجود ندارد.

۲- ماده ۸۱ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ فی الواقع تکمیل کننده ماده ۷۰ همین قانون است؛ با این توضیح که هر وقت دادگاه حکم به مجازات جایگزین حبس (اعم از دوره مراقبت، خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی و...) می دهد، تخلف محکوم علیه بلافاصله موجب اجرای مجازات حبس موضوع ماده ۷۰ نمی شود، بلکه بار نخست، یک چهارم تا یک دوم به مجازات مورد حکم (جایگزین حبس) افزوده می شود و در صورت تکرار، مجازات حبس اجراء می گردد.

۳- با توجه به ماده ۶۴ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، اصولا تعیین مجازات جایگزین حبس در جهت اعمال تخفیف در مجازات متهم می باشد و با لحاظ تبصره ۲ ماده ۳۸ قانون فوق الذکر، اعمال تخفیف مجدد مجازات جایز نمی باشد؛ بنابراین دادگاه در هنگام صدور حکم به مجازات جایگزین حبس نمی تواند نسبت به تخفیف در مجازات جایگزین حبس همزمان اقدام نماید.