نظریه شماره 7/98/1047 مورخ 1398/10/17 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

استعلام: طبق ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ دادگاه موظف است ضمن تعیین مجازات حبس حکم به رفع تصرف یا اعاده وضع به حال سابق نیز صادر نماید

شماره نظریه	۷/۹۸/۱۰۴۷
شماره پرونده	ک ۷۴۰۱-۲/۶۸۱-۸۹
تاریخ نظریه	۱۳۹۸/۱۰/۱۷

اولاً دادگاه در چه زمانی به رفع تصرف عدوانی و درچه زمانی حکم به اعاده وضع به حال سابق صادر می نماید؟

ثانیاً اگر تصرف عدوانی از طریق کشت و زراعت باشد اگر حکم به رفع تصرف عدوانی صادر شده باشد با توجه به قاعده فقهی «الزرع للزارع و لو کان غاصبا» و ماده ۱۶۵ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۵ اگر موقع برداشت محصول نرسیده باشد و شاکی بدون توافق با محکوم علیه تقاضای معدوم نمودن زراعت را مطرح نموده باشد آیا اجرای احکام کیفری می تواند دستور معدوم کردن زراعت ر ا صادر نماید؟

ثالثاً اگر حکم به رفع تصرف عدوانی صادر شده باشد و تصرف عدوانی از طریق احداث بنا باشد با تقاضای شاکی اجرای احکام کیفری می تواند مبادرت به قلع و قمع بنا و مستحدثات نماید یا اینکه قلع و قمع بنا مستلزم تقدیم دادخواست علیحده است؟

رابعاً اگر ملک موضوع تصرف عدوانی از اراضی ملی باشد و دادگاه حکم به رفع تصرف عدوانی صادر نماید با توجه به تبصره یک ماده ۵۵ قانون حفاظت و بهره برداری امکان قلع و قمع بنا و مستحدثات و معدوم نمودن زراعت به صرف صدور حکم مزبور وجود دارد./ع

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

اولا، مقصود از «اعاده به حال سابق» مذکور در ذیل ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ اعاده وضعیت کرت بندی یا مرز زمین و امثال آن به حالت سابق است و تشخیص آن حسب مورد بر عهده مرجع قضایی ذی ربط است.

ثانیا، مطابق ماده ۵۵۰ قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲، اجرای احکام رفع تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق، مطابق مقررات اجرای احکام مدنی است، لذا در فرض سؤال که ناظر به کشت و زرع در ملک مورد تصرف عدوانی است اجرای احکام کیفری مطابق شرایط و احکام مقرر در ماده ۴۸ قانون اجرای احکام مدنی رفتار می نماید.

ثالثا، اجرای حکم رفع تصرف عدوانی و اعاده وضع به حال سابق به استناد ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵، مستلزم قلع و قمع بنا و اشجار و مستحدثات نیست؛ بلکه اجرای احکام فقط محل مورد تصرف را از ید محکوم علیه خارج و تحویل محکوم له می نماید و قلع و قمع موارد مذکور با توجه به مقررات تبصره ۲ ماده یادشده، منوط به تقدیم دادخواست به دادگاه و صدور حکم در این خصوص می باشد

رابعا، با تصویب ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۵، ماده ۵۵ و تبصره الحاقی قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع، اصلاحی ۱۳۴۸ نسخ ضمنی شده و در فرض سؤال باید طبق ماده ۶۹۰ قانون فوق الذکر عمل نمود.