نقد حدود اختیارات مجلس شورای اسلامی در تغییر لوایح پیشنهادی دولت
نقد حدود اختیارات مجلس شورای اسلامی در تغییر لوایح پیشنهادی دولت عنوان پایان نامه ای است که توسط مهدی سلیمانی، با راهنمایی حامد نیکونهاد در سال ۱۴۰۰ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم دفاع گردید.
 | |
| عنوان | نقد حدود اختیارات مجلس شورای اسلامی در تغییر لوایح پیشنهادی دولت |
|---|---|
| رشته | حقوق عمومی |
| دانشجو | مهدی سلیمانی |
| استاد راهنما | حامد نیکونهاد |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۴۰۰ |
| دانشگاه | دانشگاه قم |
چکیده
بر اساس ظواهر اصول قانون اساسی و قوانین و مقررات عادی به ویژه قانون آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، در خصوص فرآیند قانون گذاری در جمهوری اسلامی ایران، به غیراز محدودیت مصرح در اصل ۷۵ قانون اساسی (بار مالی)، مجلس شورای اسلامی محدودیتی در الحاق، اصلاح و تغییر لوایح پیشنهادی دولت ندارد. در این مطالعه مبتنی بر تامل و تعمقی که با توجه به حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران ازجمله مدنظر قرار دادن سیاست های کلی نظام قانون گذاری و تحلیل رویهشورای نگهبان با تاکید بر عدم قلب ماهیتِ لوایح پیشنهادی دولت، عدم ایجاد تغییر اساسی در آنها و همچنین عدم تبدیل آن به طرح مدنظر نمایندگان صورت گرفت، با رویکرد توصیفی تحلیلی و انتقادی به دنبال پاسخ گویی به این پرسش مهم بوده است که مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی و تصویب لوایح تا چه حد اختیار دارد که لوایح پیشنهادی دولت را تغییر دهد. بر این اساس در پژوهش حاضر این نتیجه به دست آمد که مطلق انگاشتن صلاحیت و اختیارات مجلس شورای اسلامی در تغییر لوایح پیشنهادی دولت نه تنها با فلسفه و مبانی اساسی سازی ابتکار قانون برای قوه مجریه همخوانی ندارد؛ بلکه به اثبات رسید که صلاحیت و حدود اختیارات مجلس در اصلاح و تغییر لوایح پیشنهادی دولت محدود و مقید به ملاک ها و معیارهای مشخص و معینی است. بنابراین می توان بیان نمود که صلاحیت مجلس شورای اسلامی در اصلاح و تغییر لوایح پیشنهادی دولت مطلق نیست و دارای محدودیت هایی است.
ساختار و فهرست پایان نامه
مقدمه
فصل نخست: کلیات نظری
مبحث نخست: مفاهیم، مبانی، جایگاه و قلمرو صلاحیت قانون گذاری مجلس طبق موازین حقوق اساسی ایران
گفتار نخست: مفهوم و معنای قانون و قانون گذاری
بندنخست: مفهوم قانون
الف: معنای لغوی قانون
ب: معنای اصطلاحی قانون
۱: قانون در معنای عام
۲: قانون در معنای خاص
بند دوم: مفهوم قانون گذاری
گفتار دوم: مبانی قانون گذاری مجلس درحقوق اساسی ایران
بند نخست: مبنای قانون گذاری مجلس در قانون اساسی
الف: مبنای شرع در قانون گذاری
ب: قانون گذاری بر مبنای برتری قانون اساسی
بند دوم: مبنای قانون گذاری مجلس در آیین نامه داخلی مجلس
گفتار سوم: حدود و قلمرو صلاحیت قانون گذاری مجلس طبق موازین حقوق اساسی ایران
بند نخست: صلاحیت
بند دوم: صلاحیت تقنینی
الف: قلمرو صلاحیت
ب: محتوای صلاحیت
بند سوم: صلاحیت عام مجلس در پرتو قانون اساسی
بند چهارم: صلاحیت اختیاری مجلس در وضع قوانین
بند پنجم: حدود اختیارات مجلس در پرتو حاکمیت قانون
مبحث دوم: مفاهیم، جایگاه، مبانی و آثار صلاحیت دولت در ابتکار قانون
گفتار نخست: مفهوم لایحه قانونی و مفهوم ابتکار قانون
بند نخست: مفهوم لایحه قانونی
بند دوم: مفهوم ابتکار قانون
گفتار دوم: مبانی صلاحیت دولت در ابتکار قانون
بند نخست: مبانی صلاحیت دولت از منظر قوانین و مقررات
بند دوم: مبانی صلاحیت دولت از دیدگاه صاحب نظران
گفتار سوم: جایگاه صلاحیت دولت در ابتکار قانون در ایران و سایر کشورها
بند نخست: صلاحیت دولت در ابتکار قانون در ایران از دیدگاه های مختلف
الف: صلاحیت دولت در ابتکار قانون از منظر مجلس خبرگان بررسی نهایی قانون اساسی
ب: صلاحیت دولت در ابتکار قانون از منظر مقتضیات امر اجرا و حمایت از امر اجرا
۱: مقتضیات امر اجرا
۲: حمایت از امر اجرا
ج: صلاحیت دولت در ابتکار قانون از منظر سیاست های کلی نظام
د: صلاحیت دولت در ابتکار لایحه ضرورت و اهمیت آن
۱: اهمیت صلاحیت دولت در ابتکار قانون
۲: ضرورت صلاحیت دولت در ابتکار قانون
بند دوم: صلاحیت دولت در ابتکار قانون در سایر کشورها
گفتار چهارم: نقد و بررسی تقدیم لوایح قضایی به مجلس
گفتار پنجم: چگونگی اقدام به ابتکار لایحه توسط قوه مجریه
گفتار ششم: آثار مترتب بر صلاحیت دولت در ابتکار قانون
جمع بندی فصل
فصل دوم: تحلیل رویه ای تغییر لوایح دولت توسط مجلس در حقوق اساسی ایران و مطالعه تطبیقی بررسی لوایح در سایر کشورها
مبحث نخست: انواع تغییرات مجلس در لایحه و نقد منابع حقوق اساسی در تغییر لوایح دولت در ایران و تغییر لوایح در سایر کشورها
گفتار نخست: انواع اقدامات محتمل مجلس نسبت به لوایح دولت
بند نخست: رد و مسکوت گذاشتن لایحه
بند دوم: حذف مواد و عبارات متن لایحه
بند سوم: تغییر، اصلاح و الحاق لایحه توسط مجلس
بند چهارم: تکمیل لایحه
گفتار دوم: نقد و تحلیل منابع حقوق اساسی ایران در رابطه با تغییر لوایح دولت توسط مجلس
بند نخست: تحلیل و بررسی اصول مرتبط قانون اساسی
بند دوم: نقد مجلس خبرگان بررسی نهایی قانون اساسی سال ۱۳۵۸ و شورای بازنگری قانون اساسی سال ۱۳۶۸
بند سوم: نقد نظرات شواری نگهبان در بررسی آیین نامه داخلی مجلس و نقد آیین نامه داخلی مجلس
الف: نقد نظرات شواری نگهبان در بررسی آیین نامه داخلی مجلس
ب: نقد موادی از آیین نامه داخلی مجلس
بند چهارم: تحلیل و بررسی سیاست های کلی نظام قانون گذاری در خصوص صلاحیت مجلس در تغییر لوایح
گفتار سوم: فرآیند طرح و رسیدگی لوایح قانونی در مجلس
گفتار چهارم: بررسی تطبیقی حدود صلاحیت مجالس قانون گذاری در تغییر و اصلاح لوایح قانونی در سایر کشورها
بند نخست: تقسیم بندی عوامل موثر در ارزیابی قدرت سیاسی پارلمان
الف: عوامل بیرونی
ب: عوامل درونی
بند دوم: انواع قوای تقنینی براساس شاخص بلاندل
الف: قوای قانون گذاری قدرتمند یا فعال
ب: قوای قانون گذاری متوسط
ج: قوای مقننه ضعیف یا حاشیه ای
گفتار پنجم: محدودیت های مجلس جهت اصلاح لوایح قانونی، مستنبط از نظرات شورای نگهبان
بند نخست: محدود بودن اصلاحات و تغییرات مجلس به چارچوب پیشنهاد دولت
بند دوم: محدود بودن اصلاحات و تغییرات مجلس به موضوع لایحه دولت
الف: لایحه حوزه های انتخاباتی و اصلاح ماده (۸) قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی مورخ ۱۷/۳/۱۳۶۵
ب: لایحه تمدید مهلت اجرای آزمایشی قانون تاسیس و اداره مدارس، مراکز آموزشی و مراکز پرورشی غیر دولتی مورخ ۱۸/۵/۱۳۹۳
بند سوم: محدود بودن اصلاحات مجلس به عدم ایجاد تغییرات گسترده در لایحه دولت
الف: لایحه آیین دادرسی کیفری مورخ ۲۴/۱۰/۱۳۸۷
ب: لایحه تنظیم برخی از احکام برنامه های توسعه کشور مورخ ۴/۸/۱۳۹۴
ج: لایحه ایجاد هشت منطقه آزاد تجاری – صنعتی، اصلاح محدوده سه منطقه آزاد تجاری – صنعتی و ایجاد مناطق ویژه اقتصادی مورخ ۴/۷/۱۳۹۶
د: لایحه اصلاح مواد (۲۰) الی (۲۳) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران تنفیذی در ماده (۳۰) قانون اجرای سیاست های کلی اصل
قانون اساسی مورخ ۱۹/۲/۱۳۹۷
مبحث دوم: تحلیل و بررسی لایحه بودجه در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران
گفتار نخست: حدود اختیارات قوه مقننه در رسیدگی و تصویب بودجه
گفتار دوم: محدودیت های مجلس شورای اسلامی در رسیدگی و تصویب بودجه
بند نخست: محدودیت زمانی در بررسی لوایح بودجه
بند دوم: محدودیت فنی و اطلاعاتی (نا برابری دولت و مجلس در دسترسی به اطلاعات)
بند سوم: تحمیل نکردن بارِ مالی بر دولت
بند چهارم: محدودیت مجلس در اصلاح و ارایه متمم بودجه
مبحث سوم: چالش های مترتب بر تغییرات گوناگون در لوایح پیشنهادی دولت
گفتار نخست: انواع چالش های مترتب بر تغییرات در لوایح پیشنهادی دولت
بند نخست: نادیده گرفتن اهداف مدنظردولت در لوایح
بند دوم: عدم تمایل دولت به اجرای قانونِ لایحه – بنیان
گفتار دوم: مسیولیت دولت در اجرا نکردن قانونِ لایحه – بنیانی که توسط مجلس با تغییرات همراه بوده است
بند نخست: مسیولیت در برابر مردم
بنددوم: مسیولیت در برابر رهبری
بند سوم: مسیولیت در برابر مجلس
بند چهارم: مسیولیت در برابر قوه قضاییه
جمع بندی فصل
نتیجه گیری
پیشنهاد ها
فهرست منابع و ماخذ
کلیدواژه ها
- مجلس شورای اسلامی
- تغییر لوایح
- لوایح پیشنهادی دولت
- شورای نگهبان
- آیین نامه داخلی مجلس
- اصل ۷۴ قانون اساسی
- حدود اختیارات مجلس