|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| در حدود شرعی حق سوگند نیست مگر در سرقت که فقط نسبت به جنبه حق الناسی آن سوگند ثابت است ولی حد سرقت با آن سوگند ثابت نخواهد شد.
| | سوگند باید مطابق قرار دادگاه و با لفظ جلاله ( والله - بالله - تالله) یا نام خداوند متعال به سایر زبانها ادا گردد و درصورت نیاز به تغلیظ دادگاه کیفیت ادای آن را از حیث زمان ، مکان و الفاظ تعیین می نماید. در هر حال فرقی بین مسلمان و غیرمسلمان در ادای سوگند به نام خداوند متعال نخواهد بود. مراتب اتیان سوگند صورتجلسه می گردد. |
|
| |
|
| == توضیح واژگان == | | == توضیح واژگان == |
| مجازات حدی : مطابق ماده 13 قانون مجازات اسلامی حد به مجازاتی گفته می شود که نوع و میزان و کیفیت آن مجازات در شرع تعیین شده باشد. مانند حد قذف که 80 تازیانه می باشد.118587
| | سوگند: سوگند عبارت است از تایید رسمی وجود یک امری توسط ذینفع در یک مرجع قضایی می باشد، سوگند در قانون آیین دادرسی مدنی به عنوان دلیل امده است.695958 |
|
| |
|
| == پیشینه == | | == پیشینه == |
| این ماده در قوانین سال های 1290 و 1318 قانون آیین دادرسی مدنی مشابهی نداشته است.699574
| | در قانون سابق عبارات مورد استفاده در سوگند مشخص نشده بود امادر آیین نامه تصریح شده بود که سوگند باید با نام خدای تعالی و صفات مختصه او باشد ، غیر از نام خداوند مثل سوگند به کتب اسمانی یا نام پیغمبران یا تنها به صفات خداوند ، سوگند محسوب نمی شود.295383 |
|
| |
|
| == نکات توضیحی و تفسیری دکترین == | | == نکات توضیحی و تفسیری دکترین == |
| ماده 199 قانون مجازات اسلامی راه های اثبات جرم سرقت حدی را منحصر در شهادت دو مرد عادل و در اقرار و علم قاضی نموده است و در آن ماده اشاره ای به سوگند نشده است اعم از اینکه جرم را ثابت کند یا فقط برای اثبات جنبه مالی جرم مورد استفاده قرار گیرد . اما فقها دلیل سوگند را برای رد مال به رسمیت شناخته اند :« جرم سرقت از یک جهت حق الله است و از جهت دیگر حق الناس می باشد و حد سرقت که جنبه حق الله دارد با دو شاهد یا دو اقرار ثابت می شود اما رد مال که جنبه حق الناسی دارد با یک شاهد و یک سوگند یا اقرار ثابت می شود. » قانونگذار نیز در این ماده (280 قانون ایین دادرسی مدنی ) دلیل سرقت برای اثبات جنبه حق الناسی سرقت را پیش بینی نمود و دیدگاه فقها ، شکل رسمی و قانونی به خود گرفت اما اختلاف نظر ها همچنان باقی است.306831/143502/
| | در این ماده مقرر گردیده تا مراتب اتیان سوگند صورتجلسه گردد اما قانونگذار مشخص نکرده است که عین قسم و مفاد آن که از طرف اداکننده سوگند ( حالف) بیان می شود ، باید در صورت مجلس قید شود و یا این که تنها در صورت جلسه قید گردد مراسم سوگند برگزار شد .؟ به نظر می رسد متن سوگندی که خوانده ادا می کند ؛ اعم از الفاظ و اظهاراتی که در خصوص موضوع سوگند مورد استفاده قرار می گیرد باید در صورت جلسه تنظیمی قید و به امضی حالف برسد .114997 |
|
| |
|
| قذف نیز از جمله جرایم حدی است که دارای دو جنبه حق الله و حق الناس می باشد ، با وحدت ملاک از این ماده می توان گفت که اثبات قذف با سوگند فقط از جنبه حق الناسی ( برای نمونه مطالبه خسارت معنوی ) موثر خواهد بود و از جهت حق الله که همان اجرای حد قذف باشد با سوگند قابل اثبات نیست./118588/312538
| | اعتبار سوگند به لفظی است که به زبان مجری سوگند جاری می شود می باشد و صرف اینکه بگوید قسم می خورم کفایت نمی کند چنانچه از رسول خدا ( ص) نیز نقل شده است کسی که سوگند یاد می کند یا باید به نام خدا قسم بخورد یا سکوت اختیار کند.306770 |
|
| |
|
| کلیه حقوق مالی یا غیر مالی چون زوجیت ، طلاق ، ولادت وحتی صدمات بدنی با قسم قابل اثبات می باشد.1041084
| | نامسلمانی که به خداوند ایمان دارد از این حیث مانند مسلمان است و به نام « الله » سوگند ادا می کند و در مورد کسانی که به خدا ایمان ندارند ، سوگند آنان به چیزی خواهد بود مورد احترام و پرستش آنان است .برخی فقیهان معتقدند سوگند همگان باید به نام خداوند باشد چرا که سوگند به دروغ اثاری واقعی داشته و عذاب اخروی آن شامل فرد می شود.118595 |
|
| |
|
| با اینکه این ماده مفهوم مخالف ندارد اما منظور قانونگذار ان است که در غیر حق الناس ، سوگند کارایی ندارد.306826
| | سوگند باید به طریقی بیان شود و تحقق آن در ضمیر انسان ممکن نیست ، بهترین طریق اعلام قسم به صورت بیان لفظی است اما در مواردی که به علت عارضه ای از قبیل لکنت زبان یا لال بودن ، فرد سکوت می نماید قاضی دادگاه راسا یا به وسیله مترجم یا متخصص امر مراد وی را کشف یا عارضه را برطرف می نماید و چنانچه سکوت خوانده و استنکاف وی از باب تعمد و ایذاء باشد دادگاه ضمن تذکر عواقب شرعی و قانونی کتمان حقیقت سه بار به خوانده اخطار می نماید که در نتیجه استنکاف ناکل شناخته می شود.410170 |
|
| |
|
| ضرر و زیان ناشی از جرم و آثار مالی آن نیز از این استثناء خارج است( با سوگند قابل اثبات می باشند) و چنانچه دعوای خصوصی ضمن دعوای عمومی مطرح شده باشد می توان موضوع آن را با سوگند اثبات کرد و در مواردی هم که حکم به ضرر و زیان و خسارت نیازی به طرح دعوای خصوصی ندارد ( مانند استرداد مال ناشی از کلاهبرداری ) چنین اثباتی امکان دارد.306827
| | تغلیظ قسم به سه وجه ممکن است : تغلیظ از نظر مکان قسم یاد کردن مانند ادای قسم در مسجد یا اماکن متبرکه ، تغلیظ از نظر زمان قسم مانند موکول کردن ادای قسم به شب های قدر و یا روز های متبرک و تغلیظ از نظر الفاظ قسم مانند اینکه حالف به جای «والله – بالله – تالله» عبارت کامل « والله الذی لا اله الا هو الرحمن الرحیم الطالب الغالب الضار النافع المدرک المهلک الذی یعلم من السر ما یعلمه من اعلانیه» را بگوید.410178 |
|
| |
|
| == سوابق و مستندات فقهی == | | == سوابق و مستندات فقهی == |
| ماده 199 قانون مجازات اسلامی راه های اثبات جرم سرقت حدی را منحصر در شهادت دو مرد عادل و در اقرار و علم قاضی نموده است و در آن ماده اشاره ای به سوگند نشده است اعم از اینکه جرم را ثابت کند یا فقط برای اثبات جنبه مالی جرم مورد استفاده قرار گیرد . اما فقها دلیل سوگند را برای رد مال به رسمیت شناخته اند :« جرم سرقت از یک جهت حق الله است و از جهت دیگر حق الناس می باشد و حد سرقت که جنبه حق الله دارد با دو شاهد یا دو اقرار ثابت می شود اما رد مال که جنبه حق الناسی دارد با یک شاهد و یک سوگند یا اقرار ثابت می شود. » قانونگذار نیز در این ماده (280 قانون ایین دادرسی مدنی ) دلیل سرقت برای اثبات جنبه حق الناسی سرقت را پیش بینی نمود و دیدگاه فقها ، شکل رسمی و قانونی به خود گرفت اما اختلاف نظر ها همچنان باقی است.306831
| | امام موسی کاظم (ع) فرمودند :« خداوند به مخلوقات خویش قسم می خورد اما مخلوقات وی باید فقط به نام او قسم بخورند » 140035 |
|
| |
|
| در حدود نمی توان بدون بینه ، اقامه دعوا کرد زیرا در این دعاوی ، قسم متوجه مدعی علیه نمی شود ، شیخ طوسی در مبسوط از امکان قسم مدعی قذف سخن گفته است که به ان ایراد گرفته اند ، در کتاب ایضاح در مورد اثبات قذف ، دوجهت را ذکر می کند ؛ از یک سو حد است و سوگند در آن جریان ندارد و از سوی دیر حق آدمی است و قسم در آن قابل طرح می باشد.654050
| | امام صادق (ع) می فرمایند :« یهود و نصاری و مجوس هم باید با کلمه الله سوگند یاد کنند» 140035 |
|
| |
|
| سوال : در سرقت در صورتی که ششهادت عدلین و اقرار سارق و علم قاضی در کار نباشد سارق را بر عدم سرقت می توان قسم داد یا اینکه صرف انتفاء موجبات ثلاثه موجب برائت شرعیه است؟ آیت الله العظمی محمد علی اراکی (ره) « نسبت به مجازات حد سرقت نیاز به قسم متهم نیست ولی نسبت به مال مورد دعوی مسروق عنه نیاز به قسم منکر دارد»324705
| | در مورد سوگند غیر مسلمان گفته شده که بهتر است بعد از لفظ جلاله عباراتی همچون «خالق ظلمات و نور» و « خالق هر چیز» اضافه شود تا احتمال دیگری نرود.140035 |
|
| |
|
| سوال : در موارد تعزیرات ، ایا مانند حدود ، قسم اعتباری ندارد یا عدم اعتبار قسم اختصاص به حدود دارد؟ پاسخ ایت الله سید محمدرضا موسوی گلپایگانی : « قسم موجب ثبوت حد نیست و در موردی که حد نیست و تعزیر است بعد از مراجعه به حاکم شرع اختیار با حاکم است و قبلا ذکر شد که تعزیرات از اقسام حدود است »
| | اگر قاضی گمان دارد که سوگند ذمی برای او بازدارنده تر است ، می تواند او را به معتقدات خود سوگند دهد مشروط بر اینکه مشتمل بر حرامی نباشد ( مانند آن که مسیحی را به پدر و پسر سوگند دهد که شرک است و چنانکه در روایت علی ابن ابی طالب یهود را به تورات قسم داد )996203 |
| | |
| با توجه به ادله روایی و نظرات فقیهان سوگند در تعزیرات راه ندارد همانگونه که سوگند در حدود اعتبار ندارد در تعزیرات نیز فاقد اعتبار است.324698
| |
| | |
| == مصادیق و نمونه ها ==
| |
| ضرر و زیان ناشی از جرم و آثار مالی آن نیز از این استثناء خارج است( با سوگند قابل اثبات می باشند) و چنانچه دعوای خصوصی ضمن دعوای عمومی مطرح شده باشد می توان موضوع آن را با سوگند اثبات کرد و در مواردی هم که حکم به ضرر و زیان و خسارت نیازی به طرح دعوای خصوصی ندارد ( مانند استرداد مال ناشی از کلاهبرداری ) چنین اثباتی امکان دارد.306827
| |
