حمایت از خانواده در اسناد بین المللی و اسلام

عنوان	حمایت از خانواده در اسناد بین المللی و اسلام
رشته	حقوق بین الملل
دانشجو	زهرا خباز
استاد راهنما	محمد روشن
استاد مشاور	ابراهیم تقی زاده
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۵
دانشگاه	مرکز تحصیلات تکمیلی

حمایت از خانواده در اسناد بین المللی و اسلام عنوان رساله ای است که توسط زهرا خباز، با راهنمایی محمد روشن و با مشاوره ابراهیم تقی زاده در سال ۱۳۹۵ و در مقطع دکتری مرکز تحصیلات تکمیلی دفاع گردید.

چکیده

بررسی جنبه حمایتی خانواده در اسناد بین المللی حقوق بشری و حقوق بشر دوستانه و در وضعیت مخاصمه مسلحانه پناهندگان بازداشت شدگان و تاکیر بر ارتباط خانوادگی انان و همچنین بازگشت آوارگان به محل زندگی خود در اولین فرصت بررسی حمایت از کودکان توسط والدین و پدر بزرگ و ما در بزرگ و ارجحیت ان نسبت به مراکز نگهداری کنوانسیون های بین المللی و اعلامیه ها نیز مقوله خانواغده را مورد توجه قرار داده سارزمان ملل متحد سال ۱۹۹۴ را به عنوان سال بین المللی خانواده نامید و روز ۱۴ می همان سال را روز بین المللی خانواده نامگذاری کرد که در راستای ان بسیاری از کشورها در برنامه ه۹ی راهبردی خود حمایت از کودکان و مادران باردار و اعطای تسهیلات به اعضای خانواده را اعمال نموده اند قواعد عرفی حقوق بشر دوستانه نیز تاکید خاصی بر تامین امنیت و ارامش اعضای خانتواده داشته بالاخص زنان و کودکان باید از شرایط بهداشتی و امنیتی بیشتری برخوردار باشند خانواده مهم ترین رکن اجتماعی است که ایجاد و انحلال آن علاوه بر آنکه به اراده طرفین است جامعه نیز نسبت به آن حساسیت دارد. هرگونه استحکام و تشتت در مبانی خانواده به نحوی هم پیوند، دیگر ارکان جامعه را نیز در معرض دگرگونی قرار می دهد. جامعه بزرگ انسانی از واحدهای کوچک تری شکل می گیرد که قدیمی ترین و طبیعی ترین آن خانواده است که از آغاز زندگی بشر وجود داشته است. خانواده هسته مرکزی اجتماع است که کانون حفظ سنن ملی و مرکز رشد عواطف و احساسات است. این واحد همانند سنگ بنای اول ساختمان اجتماع است که هرچه از استحکام بیشتری برخوردار باشد به استحکام بیشتر جامعه منجر خواهد شد. لذا خانواده در حفظ و گسترش قدرت ملی و از آن سو انحطاط و تباهی ملت ها نقش اساسی دارد. از منظر دینی، افراد باید برای پایداری خانواده تلاش نمایند، تا کفو و همتای خود را انتخاب کنند. خداوند آفرینش انسان را با پیوند زن و مرد آغاز کرد و آدم و حوا را در کانون خانواده سکنی داد و با این تدبیر، همه ابعاد بشری و کاروان انسانی را به سوی زوجیت فراخواند و کمال انسانی را در همراهی و همدلی زوجین در کانون خانواده ترسیم نمود. قرآن کریم در راستای معرفی تعالیم حیات بخش برای عرصه های حیات بشر، آموزه های عمیق و همه جانبه ای را در زمینه تنظیم روابط زن و مرد ارایه کرده است. در دین اسلام تشکیل خانواده و پاسداری از آن مورد تاکید بوده و بر اساس سنت نبوی (ص) با ازدواج، نیمی از دین حفظ می شود و این نهاد مقدس شمرده شده است. از منظر دیگر، جهانی شدن که فرایند وابستگی قاعده مند تمامی روابط اجتماعی موجود بر روی کره ی زمین است؛ در روند تحولات خود همه ی جنبه های زندگی بشر اعم از اقتصاد، فرهنگ، حقوق و روابط اجتماعی را در برگرفته است. ایران که تجربه ی یک انقلاب ارزشی را با خود به همراه دارد در قبال جهانی شدن مواضع متنوعی را اتخاذ نموده است. به گونه ای که در فرایند جهانی شدن اقتصاد، نسبت به جهانی شدن ارزش ها و مبانی فرهنگی، انعطاف بیشتری به چشم می خورد. ازاین رو میان هم گرایی با فرایند جهانی شدن فرهنگی و حفظ فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی باید به نقطه توازنی رسید. که موضوع اصلی ما نهاد خانواده می باشد که از یک سو متاثر از روند جهانی شدن است که عرصه های گوناگون فرهنگی را در برگرفته و گمان می رود درنهایت به ایجاد یک نظام واحد جهانی بیانجامد و از سوی دیگر مکلف است همه ی ویژگی های فرهنگی ملی و اسلامی را به چالش بکشد. تدبیر انسان در شکل بخشیدن به غریزه توالد و بقای نسل نقش مهمی در تشکیل خانواده به عهده داشته است .

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالبعنوانصفحهگفتار چهارم: نسبیت فرهنگی در برابر جهان شمولی ۴۷بند اول: اصل آزادی ۴۸بند دوم: اصل برابری ۴۹بخش دوم: حمایت از خانواده در اسناد بین المللی ۵۰فصل اول: تعاریف و جایگاه خانواده در اسناد بین المللی ۵۲مبحث اول: حمایت از نهاد خانواده در اسناد بین المللی ۵۳گفتار اول: اسناد عام بین المللی مرتبط با حمایت از خانواده ۵۴بند اول: اعلامیه جهانی حقوق بشر ۵۴بند دوم: میثاق حقوق مدنی و سیاسی ۵۶بند سوم: میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ۵۸بند چهارم:کنوانسیون حقوق کودک ۵۹بند پنجم:کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعض علیه زنان ۶۱گفتار دوم: اسناد خاص بین المللی مرتبط با حمایت از خانواده ۶۳بند اول: کنوانسیون مربوط به رضایت به ازدواج، حداقل سن برای ازدواج و ثبت ازدواج ها و توصیه نامه درباره رضایت به ازدواج، حداقل سن برای ازدواج و ثبت ازدواج ها ۶۳بند دوم: قطعنامه ۵/۱۹۸۴ مورخ

ماه مه ۱۹۸۴ شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد (تدابیری برای تضمین حمایت از حقوق محکومان به مرگ ۶۳گفتار سوم: وضعیت اسناد منطقه ای حقوق بشر در حمایت از خانواده ۶۴بند اول: منشور آفریقایی حقوق بشر و ملت ها۱۹۸۶ ۶۴بند دوم: :کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر۱۹۶۹ ۶۴بند سوم: کنوانسیون اروپایی حقوق بشر۱۹۵۰ ۶۵مبحث دوم: اقدامات اجرایی بین المللی، منطقه ای و ملی در زمینه حمایت از خانواده ۶۵گفتار اول: اقدامات سازمان های جهانی ۶۵بند اول: اجلاس جهانی سران دولت ها برای کودکان ۱۹۹۰ ۶۶بند دوم: کنفرانس بین المللی جمعیت و توسعه ۶۶بند سوم: اعلامیه کنفرانس توسعه اجتماعی کپنهاک ۱۹۹۵ ۶۷بند چهارم: اعلامیه کنفرانس جهانی اسکان بشر ۱۹۹۶ ۶۸بند پنجم: اقدامات مجمع عمومی ۶۸گفتار دوم: مهمترین اقدامات ملی و منطقه ای در جهت حمایت از خانواده ۷۱فهرست مطالبعنوانصفحهبند اول:اقدامات ملی ۷۱بند دوم:اقدامات منطقه ای ۷۵فصل دوم: اشکال حمایت از اعضای خانواده در پرتو اسناد بین المللی حقوق بشری ۸۱مبحث اول: حمایت از اعضای خانواده در زمان صلح (شرایط غیر خصمانه) ۸۲گفتار اول: حمایت از زنان در اسناد بین المللی ۸۳بند اول: تعریف خشونت ۸۳بند دوم: خشونت علیه زنان در اسناد بین المللی ۸۴بند سوم: عناوین متفاوت خشونت خانگی ۸۷بند چهارم: وسیولیت دولت ها در مقابله با خشونت علیه زنان ۸۸گفتار دوم: حمایت از کودکان در اسناد بین المللی ۹۰بند اول: تعریف کودک ۹۰بند دوم: خشونت علیه کودکان در اسناد بین المللی ۹۱بند سوم: صور مختلف خشونت علیه کودکان ۹۲بند چهارم: عوامل اثرگذار بر آسیب پذیری کودکان ۹۵گفتار سوم: حمایت از افراد دارای معلولیت در پرتو اسناد بین المللی ۹۷بند اول: تعریف معلولیت ۹۷بند دوم :حق تشکیل خانواده افراد دارای معلولیت ۹۸بند سوم: حمایت ازکودکان معلول ۱۰۲بند چهارم: لزوم حمایت از خانواده و افراد مراقب و مرتبط با معلولین ۱۰۳گفتار چهارم: حمایت از سالمندان در اسناد بین المللی ۱۰۴بند اول:تعریف سالمند در اسناد بین الملل ۱۰۵بند دوم:اسناد بین المللی مرتبط با حمایت از سالمندان ۱۰۵بند سوم: اقدامات و سیاست گذاری های بین المللی مرتبط با سالمندان ۱۰۶بند چهارم: بررسی وضعیت سالمندان در حوزه خانواده ۱۰۸مبحث دوم: حمایت از خانواده در پرتو اسناد بین المللی و در شرایط خاص (مخاصمات، زندانیان و مهاجرین) ۱۱۰گفتار اول: اهمیت و جایگاه حمایت از حقوق بشردوستانه ۱۱۱گفتار دوم: اسناد بین المللی حمایت از خانواده در شرایط خاص ۱۱۲بند اول: حمایت از خانواده اشخاص ناپدیدشده اجباری: ۱۱۳فهرست مطالبعنوانصفحهبند دوم: حمایت از افراد در هرگونه بازداشت و زندان ۱۱۵بند سوم: حمایت از ارتباطات خانوادگی مهاجرین و پناهندگان ۱۱۸گفتار سوم: توجه به خانواده در اسناد عرفی حقوق بشردوستانه و در وضعیت مخاصمات مسلحانه ۱۲۰بند اول: لزوم رعایت احترام به زندگی خانوادگی ۱۲۱بند دوم: حفظ واحد خانواده ۱۲۳بند سوم: اعاده جسد متوفی به خانواده ۱۲۷بند چهارم: احترام به نیازهای حمایتی خاص،زنان متاثر از درگیری های مسلحانه ۱۲۹بند پنجم: مکاتبه با بستگان ۱۳۲بند ششم: ملاقات با بستگان ۱۳۳بند هفتم: حمایت از کودکان متاثر از درگیری های مسلحانه ۱۳۳بند هشتم: عدم پراکندگی اعضاء یک خانواده و تامین بهداشت، سلامت، ایمنی و تغذیه ۱۳۵بند نهم: بازگشت آوارگان به محل سکونت ۱۳۶بند دهم: احترام به سالمندان و افراد دارای معلولیت ۱۳۶بخش سوم: حمایت از خانواده در نگرش حقوق بشر اسلامی (تاکید بر اسناد بین المللی اسلامی ) ۱۳۸مقدمه ۱۳۹فصل اول: نظام حیات خانواده در اسلام ۱۴۲مبحث اول: حمایت از نهاد خانواده (بر اساس اصل وحدت خانواده) در اسلام ۱۴۳گفتار اول: لزوم احیا و حفظ خانواده ۱۴۴گفتار دوم: فرضیه های اساسی تشکیل خانواده از منظر اسلام ۱۴۴بند اول:عنصر فطرت در حوزه خانواده ۱۴۵بند دوم: خانواده در اسلام یک واحد اجتماعی است ۱۴۵بند سوم: طبیعی بودن یا قراردادی بودن زندگی خانوادگی در دیدگاه اسلام ۱۴۶بند چهارم:جامعیت دیدگاه اسلام درباره خانواده ۱۴۶گفتار سوم: اسلام و اصل تقدس خانواده ۱۴۷مبحث دوم: حمایت از اعضای خانواده در اسلام ۱۴۸گفتار اول: سازمان خانواده و اعضای آن ۱۴۸بند اول: خانواده بهترین حمایت کننده اعضای خود ۱۴۸بند دوم: خانواده زمینه ساز سعادت اخروی اعضای آن ۱۴۸گفتار دوم: حمایت از زن و شوهر در اسلام ۱۴۹فهرست مطالبعنوانصفحهبند اول: آرامش روانی آنان ۱۴۹بند دوم: رشد و تکامل شخصیت زن و مرد ۱۵۰بند سوم: حمایت معنوی ۱۵۰بند چهارم: حمایت عاطفی ۱۵۰بند پنجم: حسن معاشرت ۱۵۱گفتار سوم: حمایت های اختصاصی از زن ۱۵۲بند اول: ریاست خانواده ۱۵۲بند دوم: پرداخت نفقه ۱۵۲گفتار چهارم: حمایت های اختصاصی از مرد ۱۵۳بند اول: تمکین ۱۵۳بند دوم: سکونت در منزل شوهر ۱۵۴بند سوم: اراده ی مرد در طلاق ۱۵۴گفتار پنجم: حمایت از فرزندان ۱۵۴بند اول: حق حیات کودک ۱۵۵بند دوم: زمینه سازی برای تربیت فرزند ۱۵۶بند سوم:پرداخت نفقه به اولاد ۱۵۶گفتار ششم: حمایت از سالمندان از دیدگاه اسلام ۱۵۷بند اول:احترام به پدر و مادر ۱۵۷بند دوم:نیکی به مادر ۱۵۸بند سوم:پرداخت نفقه به والدین ۱۵۸بندچهارم: رساله امام سجاد (ع)در رعایت حقوق پدر و مادر ۱۵۹گفتار هفتم: حمایت از خویشاوندان ۱۶۰بند اول: صله رحم ۱۶۰بند دوم: تاثیرات روابط خویشاوندی ۱۶۱بند سوم: آثار قطع روابط خویشاوندی ۱۶۱بند چهارم: مراتب خویشاوندی در اسلام ۱۶۲مبحث سوم: حمایت اسلام از خانواده در شرایط خاص (زندانیان، مهاجرین، مخاصمات) ۱۶۳گفتار اول: مفهوم اسلامی حقوق بشردوستانه ۱۶۳بند اول: اهداف جنگ در اسلام ۱۶۴فهرست مطالبعنوانصفحهبند دوم: حمایت از پیرمردان، کودکان و زنان ۱۶۴گفتار دوم: حفظ وحدت خانوادگی اسیر ۱۶۵بند اول: تضمین و توجه به حق ارتباط خانوادگی ۱۶۵بند دوم: عدم جواز جدایی انداختن بین زنان و فرزندان آنان ۱۶۶فصل دوم: حمایت از خانواده در پرتو فعالیت سازمان کنفرانس اسلامی و اعلامیه جهانی حقوق بشر اسلامی ۱۶۸مبحث اول: سازمان کنفرانس اسلامی (ساختار، تشکیلات و اهداف) ۱۶۹گفتار اول: تاریخچه و اهداف سازمان ۱۶۹بند اول: تاریخچه تاسیس سازمان ۱۷۰بند دوم: اهداف سازمان ۱۷۰گفتار دوم: ارکان و ساختار و تشکیلات وابسته به سازمان ۱۷۱بند اول: بانک توسعه اسلامی ۱۷۲بند دوم: سازمان علمی تربیتی و فرهنگی وابسته به کنفرانس اسلامی ایسیسکو ۱۷۲بند سوم: سازمان صداهای کشورهای اسلامی اسبوا ۱۷۲بند چهارم: خبرگزاری بین المللی اسلامی اینا ۱۷۳بند پنجم: دانشگاه های وابسته به سازمان ۱۷۳مبحث دوم:رویکرد دولت های اسلامی نسبت به اعلامیه حقوق بشر جهانی واعلامیه قاهره ۱۷۳گفتار اول: سازوکارهای اجرایی اسلام برای نظارت بر حقوق بشر ۱۷۳گفتار دوم: عملکرد حاکمان اسلامی در صیانت از حقوق بشر ۱۷۴مبحث سوم: اعلامیه جهانی حقوق بشر سلامی و حمایت ازخانواده ۱۷۵گفتار اول:بررسی اجمالی مواد اعلامیه در حوزه حقوق خانواده ۱۷۶بند اول:حمایت از حقوق زنان ۱۷۷بند دوم :تساوی حقوق زن ومرد ۱۷۷بند سوم:تربیت فرزندان ۱۷۸گفتار دوم:ازدواج و تشکیل خانواده از منظر اعلامیه ۱۷۸گفتار سوم:تفاوت های موجود بین اعلامیه جهانی حقوق بشر و اعلامیه اسلامی حقوق بشر در حوزه خانواده ۱۷۸مبحث چهارم: اقدامات اجرایی سازمان همکاری اسلامی در جهت حمایت از حقوق زنان و خانواده ۱۷۹گفتار اول: قطعنامه ها ۱۸۰گفتار دوم: اجلاس های وزرای زن سازمان ۱۸۰فهرست مطالبعنوانصفحهمبحث پنجم: نقش ضعیف کشورهای اسلامی در توجه به سال و روز خانواده ۱۸۱نتیجه ۱۸۳پیشنهاد ۱۹۰فهرست منابع

کلیدواژه ها

• بیان حالات چهره
• ایمنی