نمایش مبدأ برای قرار دادن محکومان تحت نظارت سامانه های الکترونیکی

'''نظام آزادی تحت نظارت الکترونیکی''' را می‌توان نظامی دانست که به موجب آن فرد محکوم در صورت احراز شرایط خاصی، می‌تواند مدت حبس را در مکانی دیگر خارج از [[زندان]] و به وسیله نظارت‌های الکترونیکی بگذراند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (جلد اول)|ترجمه=|جلد=|سال=1400|ناشر=گالوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6276792|صفحه=|نام۱=علیرضا|نام خانوادگی۱=میرکمالی|نام۲=سحر|نام خانوادگی۲=صالح احمدی|چاپ=4}}</ref> نظام قرار دادن محکومان تحت نظارت الکترونیکی، سابقه چندانی در [[حقوق کیفری]] ایران نداشته و می‌توان آن را گامی مثبت و روشی برای [[حبس زدایی]]‌ها دانست، هزینه اجرای این نظام نیز کمتر از هزینه نگهداری مجرمان در زندان است، لذا دغدغه‌های اقتصادی موجود در این خصوص را نیز کاسته و از سوی دیگر از حدوث آثار منفی نظیر برچسب خوردن زندانیان، آلوده و منزوی تر شدن آنان و نیز تبدیل شدن [[مجرم اتفاقی|مجرمین اتفاقی]] به [[مجرم خطرناک|مجرمین خطرناک]] می‌کاهد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (جلد اول)|ترجمه=|جلد=|سال=1400|ناشر=گالوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6276796|صفحه=|نام۱=علیرضا|نام خانوادگی۱=میرکمالی|نام۲=سحر|نام خانوادگی۲=صالح احمدی|چاپ=4}}</ref>

== پیشینه ==
این موضوع، در قوانین قبل دارای پیشینه نیست و از نوآوری‌های قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ محسوب می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح مختصر قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3802240|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=1}}</ref>

== در قانون ==
این نظام برای نخستین بار در [[ماده ۶۲ قانون مجازات اسلامی|ماده ۶۲ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲]] (در خصوص [[تعزیر|جرایم تعزیری]] از [[درجه‌بندی مجازات‌های تعزیری|درجه]] پنج تا هشت، با رعایت شرایط مقرر در [[تعویق صدور حکم|تعویق مراقبتی]]) پیش‌بینی شده‌است، علی‌رغم آنکه پیش‌بینی این نظام، منوط به [[رضایت]] [[محکوم علیه]] است ولی به نظر می‌رسد دادگاه در تعیین اعمال و تدابیر مقرر در تعویق مراقبتی که در تبصره ماده فوق ذکر شده، نیازی به رضایت محکوم ندارد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح مختصر قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6233168|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=1}}</ref>

== صدور حکم غیابی ==
گروهی بر این باورند که اعمال مقررات این نظام، منوط به حضور متهم بوده و امکان صدور [[حکم غیابی]] در این خصوص وجود ندارد، لذا در فرض رضایت وکیل به این امر، چنانچه این رضایت را بتوان دال بر رضایت خود محکوم دانست، منعی برای پذیرش آن وجود ندارد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح مختصر قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=ققنوس|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6276800|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|چاپ=1}}</ref>

== اجرای حکم آزادی تحت نظارت الکترونیکی ==

=== در قانون ===
به موجب [[ماده ۵۵۳ قانون آیین دادرسی کیفری]]: «در [[جرائم مشمول نظام نیمه آزادی]] و [[جرائم مشمول آزادی تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی|آزادی تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی]]، [[قاضی اجرای احکام کیفری]] می‌تواند پس از وصول گزارش [[شورای طبقه‌بندی زندان]] و نظریه [[مددکار اجتماعی|مددکاران اجتماعی]] [[معاونت اجرای احکام کیفری]]، مبنی بر آنکه اجرای یک فعالیت شغلی یا حرفه ای، آموزشی، حرفه آموزی، مشارکت در تداوم زندگی خانوادگی یا درمان پزشکی، از سوی محکومٌ علیه در خارج از محیط زندان، در فرایند اصلاح وی یا جبران [[ضرر و زیان ناشی از جرم|ضرر و زیان]] [[مجنی علیه|بزه دیده]] مؤثر است، به دادگاه صادرکننده حکم، پیشنهاد اجرای نظام نیمه آزادی و آزادی تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی را طبق مقررات راجع به [[دادرسی الکترونیکی]] دهد و مطابق تصمیم این دادگاه اقدام کند.»

در این ماده، منظور از دادگاه صادر کننده حکم با توجه به [[ماده ۵۷ قانون مجازات اسلامی]]، دادگاه صادرکننده [[حکم قطعی]] می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4748880|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=خالقی|چاپ=1}}</ref>

با توجه به ماده ۶۲ قانون مجازات اسلامی، منظور از جرائم مشمول آزادی تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی، جرائم تعزیری درجه ۵ تا ۸ می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4748816|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=خالقی|چاپ=1}}</ref>

=== مبنای حکم ===
این ماده، طریقی برای تبدیل محکومیت‌های قطعی به نظام نیمه آزادی و آزادی تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی را فراهم آورده‌است که این امر در راستای هدف اصلاح و درمان مجرمین مؤثر می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی کیفری منطبق با ق.آ.د. ک جدید مصوب 1392|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4881376|صفحه=|نام۱=رجب|نام خانوادگی۱=گلدوست جویباری|چاپ=2}}</ref>

=== شرایط اجرای حکم ===

==== در قانون ====
به موجب [[ماده ۵۵۴ قانون آیین دادرسی کیفری]]: «قاضی اجرای احکام کیفری، پس از موافقت دادگاه با پیشنهاد موضوع ماده فوق، با اخذ [[قرار تامین کیفری|تأمین]] متناسب از محکومٌ علیه، دستور اجرای تصمیم دادگاه را صادر و مراتب را به زندان اعلام می‌کند.»

=== عدم تبعیت محکوم علیه از دستور قاضی اجرای احکام ===

==== در قانون ====
مطابق [[ماده ۵۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری]]: «صدور قرار [[تعلیق اجرای مجازات]]، حکم [[آزادی مشروط]]، قرار [[تعویق صدور حکم]]، نظام نیمه آزادی و آزادی تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی طبق مقررات راجع به دادرسی الکترونیکی و دستور یا دستورهای قاضی اجرای احکام کیفری، آثار عدم تبعیت محکومٌ علیه یا متهم از آنها و نیز آثار ارتکاب [[جرم]] جدید به [[شاکی خصوصی|شاکی]] یا [[مدعی خصوصی]] [[ابلاغ]] می‌شود. چنانچه محکومٌ علیه یا متهم در مدت مزبور بدون [[عذر موجه]] از دستور یا دستورهای قاضی اجرای احکام کیفری تبعیت نکند، یا مرتکب [[جرم عمدی]] شود، شاکی یا مدعی خصوصی می‌تواند مراتب را به قاضی اجرای احکام کیفری برای اجرای مقررات مربوط اعلام کند.»

دلیل تفکیک واژه متهم از محکوم علیه در ماده فوق این می‌باشد که در تمامی نهادهای ذکر شده در ماده (از جمله تعلیق اجرای مجازات و آزادی مشروط) به غیر از تعویق صدور حکم، با محکوم علیه مواجه هستیم، در حالی که در تعویق هنوز حکم محکومیت صادر نشده و فرد همچنان متهم می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4748908|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=خالقی|چاپ=1}}</ref>

منظور از مقررات راجع به دادرسی الکترونیکی در قسمت ابتدایی ماده، مقررات مواد [[ماده ۶۴۹ قانون آیین دادرسی کیفری|۶۴۹]] تا [[ماده ۶۶۳ قانون آیین دادرسی کیفری|۶۶۳]] این قانون ([[قانون آیین دادرسی کیفری]]) می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری (ویرایش جدید)|ترجمه=|جلد=|سال=1397|ناشر=شهردانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6278004|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=خالقی|چاپ=12}}</ref>

=== تکلیف محکوم علیه به فراهم کردن امکان نظارت مأمور مراقبتی ===

==== در قانون ====
بر اساس [[ماده ۵۵۶ قانون آیین دادرسی کیفری]]: «محکومٌ علیه یا متهم مکلف است حسب مورد در طول دوره تعلیق اجرای مجازات، آزادی مشروط، تعویق صدور حکم و نظام نیمه آزادی و آزادی تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی، امکان نظارت مأمور مراقبتی را به شیوه ای که قاضی اجرای احکام کیفری مشخص می‌نماید، فراهم آورد و هرگونه اقدامی از قبیل تغییر شغل یا [[اقامتگاه|محل اقامت]]، که اجرای کامل نظارت را با دشواری مواجه می‌سازد از قبل به اطلاع قاضی اجرای احکام کیفری برساند.»

=== نیابت قضایی در اجرای حکم آزادی تحت نظارت الکترونیکی ===

==== در قانون ====
مطابق [[ماده ۵۵۸ قانون آیین دادرسی کیفری]]: «چنانچه اقامتگاه اشخاص مشمول تعلیق اجرای مجازات، آزادی مشروط، تعویق صدور حکم، نظام نیمه آزادی و آزادی تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی، در [[حوزه قضایی|حوزه قضائی]] دیگری غیر از حوزه قضائی دادگاه صادرکننده رأی باشد، اشخاص مذکور می‌توانند اجرای تصمیم مذکور را در محل اقامت خود تقاضا نمایند. در این صورت قاضی مجری حکم با اعطای [[نیابت قضایی|نیابت]] به قاضی اجرای احکام حوزه اقامت آنان، تمامی دستورهای دادگاه و واحد اجرای احکام و شرایط مقرر در رأی را به قاضی مجری نیابت اعلام می‌نماید و موارد مذکور، تحت نظارت قاضی مرجوعٌ الیه اجراء می‌شود.»

== اعمال نظام آزادی تحت نظارت سامانه های الکترونیکی نسبت به جرایم مواد مخدر ==
با توجه به این که اجرای [[حبس|مجازات حبس]] تحت [[قرار دادن محکومان تحت نظارت سامانه های الکترونیکی|نظارت سامانه های الکترونیکی]] با هدف مقنن از وضع تبصره [[ماده ۴۵ قانون مبارزه با مواد مخدر|ماده ۴۵ الحاقی به قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر]] منافات ندارد، بنابراین اعمال نظام آزادی تحت نظارت سامانه های الکترونیکی از قلمرو مصادیق نهادهای ارفاقی موضوع تبصره ماده ۴۵ قانون پیش گفته خارج است.<ref>[[نظریه شماره 7/99/1314 مورخ 1399/10/06 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره اعمال نظام آزادی تحت نظارت سامانه های الکترونیکی نسبت به جرایم مواد مخدر]]</ref>
== مواد مرتبط ==
[[ماده ۶۲ قانون مجازات اسلامی]]

[[ماده ۵۵۳ قانون آیین دادرسی کیفری]]

[[ماده ۵۵۴ قانون آیین دادرسی کیفری]]

[[ماده ۵۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری]]

[[ماده ۵۵۶ قانون آیین دادرسی کیفری]]

[[ماده ۵۵۷ قانون آیین دادرسی کیفری]]

[[ماده ۵۵۸ قانون آیین دادرسی کیفری]]
== منابع ==
{{پانویس}}

[[رده:آزادی مشروط]]
[[رده:نظام آزادی مشروط]]
[[رده:اصطلاحات قانون مجازات اسلامی]]
[[رده:اصطلاحات حقوق جزا]]
[[رده:آزادی تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی]]
[[رده:اصطلاحات آیین دادرسی کیفری]]
[[رده:اجرای حکم آزادی تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی]]