ماده ۳۱۷ قانون مدنی

مالک می‌تواند عین و در صورت تلف شدنِ عین، مثل یا قیمت تمام یا قسمتی از مال مغصوب را از غاصب اولی یا از هر یک از غاصبین بعدی که بخواهد مطالبه کند.

توضیح واژگان

تعاقب ایادی، یعنی پشت سر هم قرار گرفتن دست ها.

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

اگر شخصی غاصب را، اکراه به اتلاف مال مغصوب نماید؛ دراینصورت غاصب از مسئولیت معاف نمی گردد؛ ولی حق رجوع به اکراه کننده را دارد.

مسئولیت تضامنی غاصبان، حاکی از این نیست که مالک بتواند بیش از حق خود را، از غاصبان مطالبه نماید؛ بلکه همه آنان، مکلف به جبران زیان های وارد شده به مالک هستند؛ و با جبران ضرر مزبور توسط یکی از آنها، مالک حق مراجعه به سایر غاصبین را ندارد.

حق عینی مالک بر مال خود، مقتضی این است که وی مال مغصوب را، در دست هر یک از غاصبین که باشد؛ از آنها مطالبه نماید و زیان های وارد شده بر آن مال را، از هر کدام از آنان که مصلحت می داند؛ مطالبه نماید. و دلیل مسئولیت تضامنی غاصبین، و حق رجوع مالک به هر یک از آنان جهت مطالبه خسارات خود، اشتراک در موقعیت است.

غاصب لاحق، نسبت به عیب و نقصی که غاصب سابق، در عین مغصوب به وجود آورده؛ مسئول است.

در فرض اجتماع غاصبین به صورت اشتراکی، هر گاه غاصبین، امکان بهره مندی از مال مغصوب را داشته باشند؛ به دلیل اینکه، هر دوی آنان، غاصب همه مال محسوب می گردند؛ لذا مسئولیت آنان تضامنی است.

غاصبین، مسئولیت تضامنی دارند؛ خواه عالم به مجاز نبودن تصرف باشند؛ و خواه جاهل.

سوابق فقهی

در تعاقب ایادی، همه غاصبان در مقابل مالک مسئول هستند؛ حتی اگر هر یک از آنان، برای چند لحظه، مبادرت به تصرف مال مغصوب نموده باشند؛ و درصورت تلف آن مال، مالک حق رجوع به هر یک از آنان را دارد.

در فرض تعاقب ایادی غاصبین، و تلف عین مغصوب، مالک می تواند زیان وارد شده به خویش را، میان همه غاصبین یا برخی از آنان، به طور مساوی و یا به اختلاف، تقسیط نماید.