ماده ۱۲۹۹ قانون مدنی

دفتر تجارتی در موارد مفصله‌ی ذیل دلیل محسوب نمی‌شود:

۱- در صورتی که مدلل شود اوراق جدیدی به دفتر داخل کرده‌اند یا دفتر تراشیدگی دارد؛

۲- وقتی که در دفتر بی‌ترتیبی و اغتشاشی کشف شود که بر نفع صاحب دفتر باشد؛

۳- وقتی که بی‌اعتباری دفتر، سابقاً به جهتی از جهات در محکمه مدلل شده باشد.

توضیح واژگان

دلیل در لغت، یعنی راهنما، رهبر و رهنمون.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

دفتر تاجر بر علیه غیرتاجر، می تواند به عنوان قرینه یا اماره ای قضایی، مبنی بر مدیون بودن او به تاجر، مورد استناد قرار گیرد. دفاتر تجاری تجار، علیه غیر بازرگانان، دلیل محسوب نمی گردد.

به نظر برخی از حقوقدانان، اگر قسمتی از دفاتر تجاری تاجر، مخدوش باشد؛ به دلیل رعایت اصل تجزیه ناپذیری سند، دیگر نمی توان آن دفاتر را، به عنوان سند، مورد استناد قرار داد. بلکه تنها ممکن است دفتر مزبور، به عنوان اماره ای بر علیه تاجر مورد استفاده واقع گردد. و به نظر برخی دیگر، با توجه به اطلاق قانون، درصورتیکه دفتر تجارتی، مشمول یکی از بندهای این ماده باشد؛ از اعتبار ساقط بوده؛ و دیگر قابل استناد نیست.

انتقادات

موانع ایجاد اعتبار برای دفاتر تجارتی، مندرج در این ماده، خلاف ظاهر و اصل بوده؛ و بدون ارائه دلیل و توجیه منطقی، صرف وجود ایراد یا نقصی در دفتر تاجر، نباید حکم به عدم اعتبار آن صادر نمود.