ماده ۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی

وکالت در دادگاهها شامل تمام اختیارات راجع به امر دادرسی است جز آنچه را که موکل استثناء کرده یا توکیل در آن خلاف شرع باشد، لیکن در امور زیر باید اختیارات وکیل در وکالت نامه تصریح شود :

1)وکالت راجع به اعتراض به رأی، تجدیدنظر، فرجام خواهی و اعاده دادرسی

2)وکالت در مصالحه و سازش

4)وکالت در ادعای جعل یا انکار و تردید نسبت به سند طرف و استرداد سند

4)وکالت در تعیین جاعل

5)وکالت در ارجاع دعوا به داوری و تعیین داور

6)وکالت در توکیل

7)وکالت در تعیین مصدق و کارشناس

8)وکالت در دعوای خسارت

9)وکالت در استرداد دادخواست یا دعوا

10)وکالت در جلب شخص ثالث و دفاع از دعوای ثالث

11)وکالت در ورود شخص ثالث و دفاع از دعوای ورود ثالث

12)وکالت در دعوای متقابل و دفاع درقبال آن

13)وکالت در ادعای اعسار

14)وکالت در قبول یا رد سوگند

. تبصره 1 - اشاره به شماره های یادشده دراین ماده بدون ذکر موضوع آن، تصریح محسوب نمی شود

. تبصره 2 - سوگند ، شهادت ، اقرار ، لعان و ایلاء قابل توکیل نمی باشد

توضیح واژگان

وکالت نامه : سندی که در آن ، عقد وکالتی ذکر شده باشد.86633

اقرار: عبارت از اخبار حقی است برای غیر به ضرر خود .404348

پیشیینه

ماده 35 قانون آیین دادرسی مدنی جدید در قانون سال 1290 مشابه ندارد.699029

سال های متمادی به افرادی که تخصص لازم حقوقی را کسب و در مسیر احقاق حقوق موکلین فعالیت می کردند «وکیل دعاوی» می گفتند . یعنی نقش و وظیفه وکیل در حقیقت وقتی آغاز می شد که دعوایی در محکمه مطرح شود و تعقیب یا دفاع از آن نیاز به دانش و تجربه حرفه ای حقوقدانان  داشته باشد.515466

برخلاف حقوق ایران که طی ماده 35 قانون آیین دادرسی مدنی ، استثنائاتی چند بر اختیارات وکیل دادگستری وارد آمده است ، در حقوق انگلیس ، نظر به جایگاه پر ارج وکالت و وکلا و اطمینان فراوان به احاطه ی آنان به مسائل خقوقی و سیاسی و تجاری ، جز حق سازش نسبت به اصل دعوا با طرف مقابل و به عقیده برخی ، اقرار علیه موکل ، به مانند نظام حقوقی ایران ، استثنا دیگری در این زمینه بر اختیارات آنان وارد نیامده است ، که البته همین استثنا نیز راجع به خدود اختیارات بریستر ها اعمال نمی شود.1096564

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

ماده 35 ق.ا.د.م وکالت مطلقه در زمینه دعاوی را رد نمی کند و نسبت به آن ساکت است پس اصل حاکمیت اراده متعاقدین ضامن صحت وکالت مطلقه در دعاوی است مثل اینکه بنگاه تجاری یا شرکت تجاری کسی را وکیل در جمیع دعاوی بنگاه ( له-علیه) کند.428407) با توجه به تبصره 2 ماده 35 و اینکه اقرار امری است که مباشرت شخص مقر را نیاز دارد وکیل نمی تواند از طرف موکل اقرار کند ، در مورد سوگند نیز حکم مانند اقرار است.295240) و به طور کلی اصل بر این است که هر عملی را که انسان شخصا می تواند انجام دهد ، می تواند به وسیله وکیل خود نیز انجام دهد ؛ مگر این که خلاف این اصل در قانون تصریح شده باشد.500850

با توجه به ماده 35 قانون آیین دادرسی مدنی قانون گذار وکالت عام را پذیرفته مانند طرح دعوا ، تنظیم لایحه ، ارائه دادخواست و ..،  و صرفا در مواردی خاص ، نیاز است تا اختیارات وکیل در وکالت نامه تصریح شود.221466)

درمورد تغییر خواسته نیز می توان آن را جز اختیارات وکیل دانست و راجع به امر دادرسی است و وکیل حق تغییر خواسته را دارد مگر اینکه تغییر خواسته در وکالت نامه استثنا شده باشد.1052316)

سوابق و مستندات فقهی

از نظر فقهی اگر کسی به دیگری وکالت دهد تا در دعوا یا خصومتی شرکت کند ، این توکیل به معنای وکالت در اقرار ، صلح در دعوا و ابرای ذمه طرف مقابل نیست و اختلافی نیز در این امر نمی باشد.996807

در مورد حدود اختیارات وکیل ، اگر موکل حدود و شروط خاصی را برای او معلوم و معین کرده باشد ، وکیل در همان حد ، اختیار تصرف در امور موکل را خواهد داشت ولی اگر حدود و شروطی را تعیین نکرده باشد و وکالت نسبت به انجام امری از امور دیگری ثابت شود ، او می تواند تمام لوازم عرفی مورد وکالت را انجام دهد مشروط بر این که عرفا دادن وکالت ظاهر در انجام لوازم آن نیز باشد.269272

یکی دیگر از شرایط صحت وکالت ، قابلیت وکالت داشتن حق یا امری است که طرفین آن را مورد عقد قرار داده اند . اصولا حق یا کاری قابل وکالت است که اولا مباشرت دارنده در استیفا آن شرط نشده باشد و دوما حق قابلیت این را داشته باشد تا منافع و آثار اجرایی آن به دارنده حق تعلق بگیرد و منحصرا به اجرا کننده واصل نشود.269264

رویه های قضایی

1)اگر وکالت وکیل بشرح وکالت نامه مطالبه الزام طرف بدادن قباله ثبتی و خسارات باشد وکیل نمی تواند خواسته را در جلسه دادرسی تغییر دهد و خواستار استرداد ثمن معامله بموجب سند عادی گردد این حق در وکالت نامه او نبوده و مطابق قانون تغییر خواسته تا اولین جلسه دادرسی بوده است و تصویب موکل در مرحله پژوهش هم اصولا مصحح اقدام فضولی وکیل نخواهد بود.615139

2) حکم تمییزی شماره 318 مورخ 11/2/1328 شعبه هشتم می گوید : «وکیلی که حق وکالت و ارجاع امر به داوری و تعیین داور داشته تصریح به حق تمدید مدت داوری در وکالتنامه او ضرورت ندارد و چنین وکیلی بالملازمه دارای حق تمدید مدت داوری نیز می باشد»740898/116643

انتقادات

1) منظور از عبارت « توکیل در آن خلاف شرع باشد» مبهم است مثلا از نظر شرعی وکالت مسلمان از کافر بدون اشکال نیست و نیز این وکالت نه تنها مربوط به حدود اختیارات است بلکه اصل وکالت را نامشروع می کند.1411419

2)برخی به غیر قابل توکیل بودن سوگند ، شهادت ، لعان ، اقرار و ایلاء انتقاد وارد کرده اند ولی تبصره ماده 35 ق.آ.د.م مستند به اقوال بعضی فقهاست.142428

مصادیق و نمونه ها

1) اگر در ظهر برات وکالت در وصول را قید نموده باشد دارنده برات حق وصول و لدی الاقتضا حق اعتراض و اقامه دعوا برای وصول خواهد داشت جز در مواردی که خلاف این در برات تصریح شده باشد.116640

2) یکی دیگر از شرایط صحت وکالت ، قابلیت وکالت داشتن حق یا امری است که طرفین آن را مورد عقد قرار داده اند . اصولا حق یا کاری قابل وکالت است که اولا مباشرت دارنده در استیفا آن شرط نشده باشد مانند ریاست شوهر بر خانواده که مباشرت شوهر در اجرای حق ، موضوعیت دارد و دوما حق قابلیت این را داشته باشد تا منافع و آثار اجرایی آن به دارنده حق تعلق بگیرد و منحصرا به اجرا کننده واصل نشود.269264

3)در سه قسم نمایندگی ، استثنائات مربوط به اموری است که ( قید مباشرت) داشته باشند مانند اقرار، شهادت،لعان زوجه ، نذر ، رجوع در طلاق رجعی و... مانند جعل حق فسخ در قرارداد با قید مباشرت.687270