ماده ۳۸ قانون آیین دادرسی مدنی

تا زمانی که عزل وکیل به اطلاع او نرسیده است اقدامات وی در حدود وکالت، همچنین ابلاغهایی که از طرف دادگاه به وکیل می شود مؤثر در حق موکل خواهد بود، ولی پس از اطلاع دادگاه از عزل وکیل، دیگر او را در امور راجع به دادرسی، وکیل نخواهد شناخت.

توضیح واژگان

نمایندگی : رابطه ای است حقوقی که بموجب آن نماینده می تواند به نام و به حساب اصیل در انعقاد قرارداد شرکت کند و آثار آن را بطور مستقیم دامین گیر اصیل می شود.669980

پیشینه

ماده 38 قانون جدید در قانون سال 1290 مشابهی ندارد و در قانون سال 1318 ضمن ماده 65 این گونه آمده است : مادام که عزل وکیل به اطلاع او نرسیده است اقدامات او در حدود وکالت و همچنین ابلاغاتی که از طرف دادگاه به وکیل می شود موثر در حق موکل خواهد بود ولی همینکه اطلاع عزل وکیل به دادگاه رسید دادگاه دیگر او را در امور راجعه به دادرسی وکیل نخواهد شناخت699034/699035))) قانون جدید آیین دادرسی مدنی ( ماده 38 ) از قوانین قدیم کامل تر است زیرا انطباق بیشتری با نظریه نمایندگی ظاهری دارد .و خلاء اطلاع شخص ثالث در ماده 65 سابق در ماده 38 جبران شده است.678184))137971

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

با توجه به تصریح ماده 38 در صورتی که دادگاه از عزل وکیل مطلع باشد اقدامات اجرایی وکیل بی اثر خواهد بود و دادگاه نیز نباید اقدامات وکیل را ترتیب اثر دهد. .404365/ 1307099در فرضی که دادگاه مطلع نمی باشد اگر موکل عزل وکیل را به وی اطلاع ندهد ، اقدامات وکیل در حدود وکالت برای موکل معتبر می باشد142433/142434/1307097/

در مورد اینکه آیا در زمان فوت موکل نیز همچون عزل نیاز به اطلاع وکیل می باشد یا خیر اختلاف است ، اعتقاد مشهور فقهای امامیه آن است که وکالت به صرف فوت موکل نابود می شود و علم و جهل وکیل تاثیری در نفوذ اقدامات او ندارد . این مورد را نمی توان به «عزل» که نفوذ تاثیر آن ، متکی بر اطلاع وکیل بود ، قیاس نمود چون درباره عزل،«اعلام موکل و علم وکیل » یک حکم استثنایی و خلاف قاعده است و اعمال وکیل بعد از فوت فاقد اثر می باشد ، اما به نظر می رسد برای حفظ نظم در معملات و حمایت از بی گناهی که با وکیل طرف معامله می شود ، باید اعمال وکیل را که بدون علم به فوت و جنون موکل بسته است نافذ شناخت.733427

سوالق و مستندات فقهی

در صورت اختلاف بین وکیل و موکل در مورد عزل به این نحو که موکل به وکیل بگوید از عزل با خبر بوده و وکیل انکار نماید، بینه بر موکل لازم است و صرف بینه بر عزل کافی نیست . اگر بینه ای از طرف موکل اقامه نشد ، وکیل سوگند یاد می کند و در این صورت وکالت او ثابت خواهد بود و اگر امتناع نموئ وکالت از همان زمان که بینه بر عزل او اقامه شده است ، باطل می شود.662063

اعتقاد مشهور فقهای امامیه آن است که وکالت به صرف فوت موکل نابود می شود و علم و جهل وکیل تاثیری در نفوذ اقدامات او ندارد . این مورد را نمی توان به «عزل» که نفوذ تاثیر آن ، متکی بر اطلاع وکیل بود ، قیاس نمود چون درباره عزل،«اعلام موکل و علم وکیل » یک حکم استثنایی و خلاف قاعده است .733427

مصادیق و نمونه ها

1) اگر وکیل قبل از وصول خبر عزل درخواست ارجاع امر به کارشناسی نموده و حسب این درخواست دادگاه قرار کارشناسی صادر مرده باشد موکل ماخوذ است دستمزد کارشناس را ایداع نماید و یا فرضا وسایل و موجبات اجرای قرار معاینه و تحقیق محلی مورد درخواست وکیل خود را در وقت مقرر تهیه کند و نیز حساب مواعد از تاریخ ابلاغ به وکیل خواهد بود.1307098

2) اگر کسی به دیگری وکالت دهد که منزلش را بفروشد و آنگاه موکل وکیل را عزل نماید . وکیل مدعی شود که در مدتی که هنوز او را عزل ننموده و یا خبر عزل به وی نرسیده به مفاد وکالت خود عمل نموده ولی موکل مدعی شود قبل از انجام مفاد وکالت و فروش منزل وی ، وکیل را از وکالت خود عزل نموده است . که می گوییم معامله وکیل بر منزل درست بوده و ادعای موکل مسموع نیست .410581