ماده ۱۹۴ قانون آیین دادرسی مدنی

دلیل عبارت از امری است که اصحاب دعوا برای اثبات یا دفاع از دعوا به آن استناد می نمایند.

توضیح واژگان

ادله ( دلایل)  : جمع کلمه دلیل می باشد568008  و به مفهوم نشانه ها و موادی هستند که طرفین ئعوا  برای اثبات رویدادها و حوادثی که پیرامون موضوع مطورحه وجود داشته و یا به منظور تعیین قواعد حقوقی  که حاکم بر مسئله می باشد ، استفاده می کنند.به بیان دیگر وسیله اسبات جهت دعوا دلیل می باشد.494091 برخی معتقدند دلیل قواعد اثبات امور می باشد که در این معنی دلیل در برابر اصل عملی به کار می رود.865348 و راه را برای تبدیل حالت مجهول به معلوم و کشف واقع هموار می سازد1330520

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

دلیل به مفهوم نشانه ها و موادی هستند که طرفین ئعوا  برای اثبات رویدادها و حوادثی که پیرامون موضوع مطورحه وجود داشته و یا به منظور تعیین قواعد حقوقی  که حاکم بر مسئله می باشد ، استفاده می کنند.به بیان دیگر وسیله اسبات جهت دعوا دلیل می باشد.494091

صرف استناد به یک امر ، به آن مسئله دلیلیت نمی بخشد بلکه آن امر از نظر قانون باید قابلیت استناد باشد.117902 /

دلیل با عملیات تحصیل دلیل متفاوت است به همین دلیل معاینه محلی یا تحققات محلی دلیل نیستند.میان دلایل و امارات قضایی نیز عده ای قایل به تفکیک شده اند چرا که در اماره قضایی میان دو واقعه ارتباط قوی وجود دارد به طوری که یک واقعه از نظر عقلی و منطقی واقعه دیگری را نتیجه می دهد اما در دلایل چنین ارتباطی وجود ندارد و واقعه دوم قابل تاویل است به گونه ای که دلیل را می توان مبنای اتهام قرارداد اما نمی توان آن را به تنهایی مبنای حکم محکومیت برشمرد .305925

سوابق و مستندات فقهی

در کتاب کشف اللثام آمده است که اگر قاضی ، عالم به احوال باشد جایز است این کار را بکند همچنین برخی پس از نقل نظرات مختلف در این خصوص ، گفته اند که اگر مدعی جاهل باشد قاضی می تواند او را تلقین کند زیرا این امر نوعی تحقیق است.662581

در علم حقوق قواعد اثبات امور را دلیل می گویند و دلیل در این معنا در برابر اصل عملی به کار می رود البته اصولیین نیز اصل را به لحاظ مرتبه پس از دلیل قرارداده اند به گونه ای که بیان شده است «الاصل دلیل حیث لا دلیل »865341

مصادیق و نمونه ها

1)هرگاه شخصی به این ادعا که مستاجر ملکی است اقامه دعوی کند و الزام موجر به تنظیم اجاره نامه را بخواهد ، سبب این دعوی عقد اجاره است و اسناد و گواهان و شواهدی که خواهان برای اثبات وقوع اجاره و میزان اجاره بها مورد استناد قرار می دهد ، دلایل اثبات دعوی است.494091

2)در جرایم مستوجب حد ، دلیل قانونی یا شرعی است و دادگاه فقط در جلسه رسیدگی و نه قبل از آن ضمن بررسی و احراز همان دلایل معین قانونی که ارائه شده است وقوع جرم و انتساب آن را به متهم بررسی می نماید.اما در جرایم تعزیری ، دلایل از قواعد عمومی «تئوری دلیل» متابعت می نمایند . در این صورت کشف حقیقت و حمایت افراد در قبال خطر ناشی از تجاوز به آزادی آن ها و همچنین محکومیت مبتنی بر اشتباهات قضایی در نظر گرفته می شود.622604

3)شهادت دو عادل در طلاق هم دلیل اثبات است و هم از شرایط نفوذ طلاق .312348