ماده ۲۸۰ قانون آیین دادرسی مدنی

هرگاه خواهان، در دعوای بر میت، وارث صاحب حق باشد و بر اثبات ادعای خود اقامه بینه کند علاوه بر آن باید اداء سوگند نماید. درصورت عدم اتیان سوگند حق مورد ادعا ساقط خواهد شد.

تبصره 1 - درصورت تعدد وراث هر یک نسبت به سهم خود باید ادای سوگند نمایند چنانچه بعضی ادای سوگند نموده و بعضی نکول کنند ادعا نسبت به کسانی که ادای سوگند کرده ثابت و نسبت به نکول کنندگان ساقط خواهد شد.

تبصره 2 - چنانچه وراث خوانده متعدد باشند و خواهان شخص دیگری باشد پس از اقامه بینه توسط خواهان، ادای یک سوگند کفایت می کند.

توضیح واژگان

سوگند: عبارت است از اخبار به وجود حقی یا نبود آن ، اخبار با انشا که به معنای ایجار کردن می باشد متفاوت است .118564

پیشینه

در رویکرد فقهی برای استماع دعوا باید آن را به درستی تحریر نمود ، در دعوای علیه ورضه به منظور مطالبه حقی از متوفی باید امور سه گانه زیر به طرفیت ورثه اثبات شود : 1 ) ورثه از مرگ مورث اطلاع دارن 2) اثبات حق 3) اموالی که در اختیار ورثه می باشند. لذا در صورتی که یکی از این امور محقق نشود دعوی و سوگنند متوجه ورثه نمی باشد654007

مفاد این ماده در قانون سابق آیین دادرسی مدنی سابق وجود نداشته است.140022.

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

از واژه بینه در متن این ماده ممکن است این احتمال به وجود آید که دعوا فقط باید با شهادت شهود به اثبات رسیده باشد بنابراین اگر وراث ، اقرار به حق مدعی نماید نیازی به سوگند استظهاری نخواهد بود و این احتمال ، منطقی هم می نماید چرا که اقرار قاطع دعواست و نیازی به اثبات دعوا با دلایل دیگر نیست اما ماده 1333 قانون مدنی اثبات دعوا را منحصر در بینه کرده و  به صورت مطلق آورده است که :«  در دعوای بر متوفی در صورتی که اصل حق ثابت شده و بقای آن در نظر حاکم ثابت نباشد حاکم می‌تواند از مدعی بخواهد که بر بقای حق خود قسم یاد کند. در این مورد کسی که از او مطالبه قسم شده است نمی‌تواند قسم را به مدعی علیه رد کند،حکم این در موردی که مدرک دعوا سند رسمی است جاری نخواهد بود».306817

در صورتی که وراث میت متعدد باشند و حواهان شخصی به جز آنان باشد با توجه به اینکه مجموع وارثان میت ،قائم مقام شخصیت واحد مورث خود انگاشته می شوند ، خواهان در برابر همه آنان فقط یک سوگند ادا می نماید.118585

اگر بقای حق را بتوان با دلایل دیگری اثبات کرد نوبت به اتیان سوگند برای بقای آن نمی رسد.140027

ظاهر این ماده در مورد وارثان می باشد اما به نظر میتوان آن را در مورد وصی نیز تسری داد.312533

در صورت تعدد ورثه فقط نسبت سهم وراثی که از ادای سوگند امتناع نموده اند ادعا ساقط خواهد شد.143497//.114978

سوابق و مستندات فقهی 

در ماده 1746 المجله براساس فقه حنفیه چهر مورد برای سوگند خواهان بدون مطالبه طرف دیگر بیان شده است که فقط مورد اول آن با فقه امامیه مطابقت دارد موارد یاد شده به شرح ذیل می باشد:

1) در دعوا علیه متوفی که خواهان علاوه بر اقامه بینه ملزم به سوگند می باشد 2) دعوای فرد به طرف دیگری برای مطالبه عین که در آن خواهان باید سوگند یاد کند که آن عین را قبلا نفروخته یا به نحوی از مالکیتش خارج نشده است 3) چنانچه خریدار مبیع را به علت عیب برگرداند ، حاکم او را سوگند می دهد که به هیچ وجه قبلا به این عیب تن نداده و نیز لفظا یا از طریف تصرف مالکانه رضایت را اعلام ننموده است 4) وقتی قاضی می خواهد به نفع شفیع رای صادر کند او را سوگند می دهد که به هیچ وجه حق خویش را سابقا اسقاط ننموده است. 140025