ماده ۱۰۱۶ قانون مدنی

هر گاه هم فوت و هم تاریخ فوت غایب مفقودالاثر مسلم شود اموال او بین وراث موجود حین‌الموت تقسیم می‌گردد اگر چه یک یا چند نفر آن‌ها از تاریخ فوت غایب به بعد فوت کرده باشد.

توضیح واژگان

به کسی که در زمانی طولانی غیرمتعارف، نسبت به حیات و مرگ او، خبری نباشد؛ مفقودالاثر گویند.

به کسی از غیبت او، زمان زیادی گذشته؛ و خبری از او نشده باشد؛ غایب مفقودالاثر گویند.

به شخصی که در گذشته، حیات او معلوم بوده، ولی به خاطر موقعیت فعلی، در بقای او تردید وجود دارد؛ مفقودالاثر گویند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

حتی اگر پس از صدور حکم موت فرضی، تاریخ موت حقیقی غایب، معلوم گردد؛ زمان مرگ حقیقی، ملاک تقسیم ارث میان ورثه وی، می باشد؛ و اشخاصی که پیش از تاریخ مزبور، فوت نموده اند؛ از ارث محروم هستند.

وصی، درصورت احراز موت حقیقی یا فرضی غایب، می تواند در امور مورد وصیت، دخالت نماید.

حصه وارثی که پس از موت غایب، فوت نموده باشد؛ به وراث او داده می شود.

هرگاه تاریخ موت طبیعی غایب، مقدم یا مؤخر بر تاریخ صدور حکم موت فرضی باشد؛ ممکن است در تعداد وراث یا حصه آنان، تغییراتی به وجودآید.

سوابق فقهی

کسی از اسرا و سایر غایبین مفقودالاثر، ارث نمی برد؛ مگراینکه فوت غایب، مشخص گردد. و ارث بری از غایب مفقودالاثر، منوط به احراز مرگ وی، با بینه یا خبری متضمن علم و یقین است.

مذاکرات تصویب

به نظر یکی از نمایندگان مجلس، در این ماده، نیازی به قید اصطلاح (حین الموت) نبوده؛ و آن را قیدی زاید می پنداشت؛ اما وزیر عدلیه معتقدبود؛ همگان نمی دانند که فقط، وراث حین الموت غایب، از او ارث می برند.

مصادیق و نمونه ها

اگر حکم موت فرضی غایب، در تاریخ 6/9/1377 صادرگردیده؛ و پس از آن، معلوم گردیده که او، در تاریخ 17/8/1379 بر اثر حادثه ای مرده است؛ و ازطرفی زوجه وی، در مورخه 8/1/1378 رحلت نموده باشد؛ چون زوجه غایب، قبل از مورث خویش، فوت نموده است؛ از ارث محروم می باشد؛ و چنانچه به موجب حکم موت فرضی، به زوجه غایب، حصه ای داده شده؛ از وراث وی، قابل مطالبه است.