ماده ۲۰ قانون مجازات اسلامی

در صورتی که شخص حقوقی بر اساس ماده (143) این قانون مسؤول شناخته شود، با توجه به شدت جرم ارتکابی و نتایج زیان‌ بار آن به یک تا دو مورد از موارد زیر محکوم می‌ شود، این امر مانع از مجازات شخص حقیقی نیست: الف ـ انحلال شخص حقوقی

ب ـ مصادره کل اموال

پ ـ ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی به طور دائم یا حداکثر برای مدت پنج سال

ت ـ ممنوعیت از دعوت عمومی ‌برای افزایش سرمایه به طور دائم یا حداکثر برای مدت پنج سال

ث ـ ممنوعیت از اصدار برخی از اسناد تجاری حداکثر برای مدت پنج سال

ج ـ جزای نقدی

چ ـ انتشار حکم محکومیت به ‌وسیله رسانه‌ ها

تبصره ـ مجازات موضوع این ماده، در مورد اشخاص حقوقی دولتی و یا عمومی غیردولتی در مواردی که اعمال حاکمیت می‌ کنند، اعمال نمی‌ شود.

پیشینه

در قانون مجازات سال 1304 و 1370 چنین مقرره ای بدون سابقه است. قانونگذار در قانون مجازات 1392 برای اولین بار مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی را به طور عام مورد پذیرش قرار داده است.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در ماده 143 این قانون مورد پذیرش قرار گرفته است. با توجه به عدم قابلیت اعمال مجازات های سنتی مانند حبس، اعدام، شلاق و ... بر اشخاص حقوقی قانونگذار در این ماده مجموعه ای از مجازات ها را پیش بینی نموده که با ماهیت اشخاص حقوقی سازگاری دارند و عمدتا به دنبال رفع وضعیت خطرناک ناشی از فعالیت های اشخاص حقوقی است. هرچند ظاهر این ماده مفید این مطلب است که شخص حقوقی صرفا در فرض مجازات شخص حقیقی به عنوان نماینده قابل کیفر خواهد بود ولی به نظر میرسد قانونگذار به حالت غالب نظر داشته و فقدان مسئولیت شخص حقیقی به هر جهتی مانع از مسئولیت شخص حقوقی نیست. گفتنی است که بندهای این ماده به عنوان مجازات اصلی بر اشخاص حقوقی بار میشود. حال آنکه در قوانین خارجی معمولا جزای نقدی و مصادره به عنوان مجازات اصلی و اقداماتی مانند تعطیلی یا انحلال اقدامات تأمینی محسوب میشوند.

در تبصره این ماده استثنائی بر قواعد مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی وارد شده که مربوط به اِعمال حاکمیت توسط اشخاص حقوقی دولتی یا عمومی غیر دولتی است. البته این استثنا نافی مسئولیت مدنی دولت در این موارد نخواهد بود.

رویه قضائی

اداره حقوقی قوه قضائیه در نظریه مشورتی 7/92/2516 مورخ 1392/12/27 بیان داشته: قابل مجازات نبودن شخص حقیقی که نماینده شخص حقوقی است به لحاظ وجود یکی از موانع مسئولیت کیفری الزاماً موجب سلب مسئولیت شخص حقوقی نیست و دادگاه در مورد شخص حقوقی طبق ماده 20 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 اتخاذ تصمیم میکند.

مواد مرتبط

ماده 143 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392

تبصره ماده 14 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392

ماده 747 و 748 قانون مجازات اسلامی تعزیرات (جرائم رایانه ای)