ماده ۱۷ قانون مدنی

حیوانات و اشیایی که مالک آن را برای عمل زراعت اختصاص داده باشد، از قبیل گاو و گاومیش و ماشین و اسباب و ادوات زراعت و تخم و غیره و به طور کلی هر مال منقول که برای‌استفاده از عمل زراعت، لازم و مالک آن را به این امر تخصیص داده باشد، از جهت صلاحیت محاکم و توقیف اموال، جزو ملک محسوب و در حکم مال غیرمنقول است و همچنین است تلمبه و گاو و یا حیوان دیگری که برای آبیاری زراعت یا خانه و باغ اختصاص داده شده است.

توضیح واژگان

باغ : به محل کشت درختان با میوه و بی میوه، و گیاهان مورد استفاده انسان و حیوانات، باغ گویند.(28831)

زراعت : به تولید محصول، به وسیله عملیات زراعی یا باغداری، زراعت گویند.(383230)

پیشینه

در حقوق فرانسه، مال غیرمنقول، به دو دسته "غیرمنقول ذاتی" و "غیرمنقول بر اثر عمل انسان" تقسیم شده است.(45938)

ماده 82 قانون مدنی مصر، اموالی را، که حمل و نقل آنها، با خسارت توأم بوده؛ غیر منقول محسوب نموده؛ و نیز اموال منقولی را، که برای بهره برداری یا استفاده از مال غیرمنقول، به کار می روند؛ غیرمنقول به شمار آورده است.(1331156)

به موجب ماده 1137 قانون مدنی اتیوپی، مالک نمی تواند مال منقولی را، که به مال منقول اختصاص داده شده؛ با تغییر کاربری، دوباره تبدیل به منقول نماید؛ اما به طور موقت، می تواند از مال مزبور، در جهت اهداف موردنظر استفاده ننماید؛ که البته چنین اقدامی، سبب سلب وصف غیرمنقول از مال مزبور نمی گردد.(45949)

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

صفت غیرمنقول، برای اموالی که به واسطه عمل آدمی، در زمین نصب گردیده؛ وصفی اکتسابی بوده؛ و اموال مزبور، پس از جدایی از زمین، دوباره وصف ذاتی خود، یعنی منقول بودن را، به دست می آورند.(22715)

اشخاص، می توانند با تراضی یکدیگر، وصف تبعی غیر منقول را، از اموال منقول سلب نمایند.(22717) و قصد طرفین، می تواند به اموالی که ذاتاً منقول بوده؛ و به وسیله عمل انسان، غیرمنقول شده اند؛ وصف منقول ببخشند.(3007)

اموال غیرمنقول حکمی، هم باید ذاتاً منقول بوده؛ و هم اینکه فقط به امور مربوط به زراعت، اختصاص یافته باشند؛ به عنوان نمونه، نمی توان تراکتوری را، که هم به هموار نمودن جاده، و هم شخم زدن زمین می پردازد؛ وصف غیرمنقول حکمی را، اطلاق نمود.(3009)

اگر قانونگذار، اموال غیرمنقول حکمی را، به عنوان یکی از اقسام مال غیرمنقول، پیش بینی نمی نمود؛ ممکن بود اشخاص، بتوانند با سهولت بیشتری، به توقیف اموال مزبور پرداخته؛ و درنتیجه امر زراعت عقیم بماند.(3010)

حیوانات و اشیایی که برای امر زراعت، اختصاص داده می شوند؛ درصورتی در حکم غیرمنقول، محسوب می گردند که متعلق به صاحب زمین باشند. چنین اموالی، فقط از حیث صلاحیت محاکم و توقیف مال، در حکم غیر منقول هستند.(3011)

انتقادات

قانونگذار، باید به کمال استفاده از مال غیرمنقول، به عنوان مقصود خویش از وضع این ماده، اشاره می نمود.(45944)

نیازی نبود که قانونگذار، برای حمایت از زراعت، بر خلاف اصول، رفتار نموده؛ و مال منقول را، در حکم غیرمنقول قرار دهد. کافی بود که وی، انتزاع اشخاصی غیر از مالک زمین از اموال موردنظر خود را، ممنوع نماید.(393328)

قانونگذار، با وضع این ماده، نمی تواند در همه فروض، به هدف خود، یعنی اختصاص اموال مزبور به زمین زراعی، جامه عمل بپوشاند؛ زیرا مواردی نظیر ارث و وصیت و ...، که از نظر وی غافل مانده؛ می تواند از انتزاع اموال مزبور در زمین، جلوگیری نماید.(393328)

حکم این ماده، نسبت به آن دسته از ادوات صنعتی و تجاری، که در امر کشاورزی، اهمیت فراوان دارند؛  قابلیت تسری نداشته؛ و نمی تواند هدف قانونگذار را به طور کامل، محقق نماید. (393328)

مصادیق و نمونه ها

• تراکتور، غیرمنقول حکمی است.(451467)