ماده ۵۸ قانون مدنی

فقط وقف مالی جایز است که با بقای عین بتوان از آن منتفع شد اعم از این که منقول باشد یا غیرمنقول، مشاع باشد یا مفروز.

توضیح واژگان

وقف در لغت، یعنی ایستادن، حبس کردن و منحصر نمودن چیزی به کسی.(148982) و وقف در لغت، یعنی ایستادن و نگاه داشتن.(352360)

پیشینه

در قرن چهاردهم، وقف پول در آلمان مجاز بود. داداگاه های امپراطوری عثمانی نیز، در اوایل قرن پانزدهم، وقف پول را، جایز می دانستند. وقف پول در اواخر قرن شانزدهم، در سراسر آناتولی و جزیره بالکان، به وقف غالب تبدیل گشت.در اواسط قرن بیستم نیز، قانون مصر، وقف پول را، به رسمیت شناخت. در کشورهای مالایی زبان و سنگاپور نیز، وقف پول پذیرفته شده است. در ترکیه، ایران، عراق، بنگلادش، بوسنی هرزگوین و فلسطین نیز، سوابقی از وقف پول، دیده می شود.(1277263)

در دوازدهمین نشست مجمع فقه اسلامی، وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی، که در سال 2000 تشکیل گردید؛ پذیرش وقف پول، مورد بحث قرار گرفت. (1277263)

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

وقف منفعت، دین و حق صحیح نیست؛ زیرا مصرف اینگونه اموال، با بقای آنها، سازگاری ندارد.(22784)

مصرف مال موقوفه، نباید منجر به تلف آن گردد؛ و از طرفی مال مزبور، باید از قابلیت اجاره دادن برخوردار باشد.(46536)

منافع، علاوه بر اینکه قابل اقباض نیستند؛ قابلیت بقا نیز نداشته؛ و با مصرف، از بین می روند.(131285)

به جهت لزوم حبس عین موقوفه، وقف دین، حق، و منفعت منتفی است.(271238)

مستندات فقهی

بنابر اتفاق نظر فقها، وقف مال مشاع صحیح است؛ مگر در مورد مسجد و آرامگاه.(294528)

سوابق فقهی

وقف منفعت و دین صحیح نیست؛ زیرا مصرف منافع، با بقای آنها، سازگاری ندارد؛ و دین نیز، هنوز وجود خارجی نیافته؛ تا بتواند مورد حبس و انتفاع قرار گیرد.(341492) و با توجه به اینکه انتزاع از منافع، با بقای آنها در تعارض است؛ لذا وقف منفعت صحیح نیست.(341509)

رویه های قضایی

به موجب نظریه مشورتی شماره 4589/7 مورخه 14/12/1376 اداره حقوقی قوه قضاییه، سهام شرکت ها، در حکم عین بوده؛ و وقف آنها صحیح است.(66195)

انتقادات

این ماده ناقص است؛ زیرا به لزوم قابلیت اجاره دادن اموال موقوفه، تصریح ننموده است.(46690)

مصادیق و نمونه ها

• وقف گوسفندانی که شخص، از دیگری طلب دارد؛ صحیح نیست.(1327643)

• وقف پوشاک و نوشیدنی ها، که با مصرف، از بین می روند؛ صحیح نیست.(718144)

• گل ها و سبزیجات را، نمی تواند وقف نمود.(893423)

• وقف بادکنک صحیح نیست.(46536)