ماده ۱۶۲ قانون مدنی

هر کس مالی پیدا کند که قیمت آن کمتر از یک درهم که وزن آن ۶/۱۲ نخود نقره باشد، می‌تواند آن را تملک کند.

توضیح واژگان

التقاط، در لغت یعنی برگرفتن، برچیدن و برداشتن. و در اصطلاح، به یافتن شیئی، بدون اینکه یابنده، قبلاً به دنبال آن باشد؛ التقاط گویند.(20741)

لقطه در لغت، یعنی برداشته شده. و در اصطلاح، برداشتن هر مالی غیر از حیوانات را، که تحت تصرف کسی نباشد؛ لقطه گویند.(27184) و به هر شیئ، انسان، و حیوانی که یافت گردد؛ لقطه گویند.(84940)

به مالی که توسط انسان یافت گردد؛ لقطه اشیا گویند.(84941)

به لقطه مال، لقطه اشیا گویند.(84944)

پیشینه

قبل از اصلاح این ماده، ارزش لقطه، جهت تملک بدون تشریفات، نباید به 10 شاهی می رسید. (265009)

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

به نظر یکی از حقوقدانان، هر کس، مالی پیدا کند؛ که قیمت آن کمتر از یک درهم؛ که وزن آن ۶/۱۲ نخود نقره باشد؛ می‌تواند آن را بدون نیاز به انتشار آگهی، و یا تشریفات خاص دیگری، تملک کند. چنین مالی، در زمره اشیای مباحه قرار دارد.(3047) اما این حقوقدان، در همین اثر، لقطه را، جزء اموال مجهول المالک می داند؛ نه مباحات.(3126) و به نظر یکی دیگر از حقوقدانان، لقطه را، نمی توان در زمره اموال مجهول المالک قرار داد.(84940)

عناصر التقاط عبارتند از: چیز مادی، مالیت داشتن شیئ مادی، یافتن شیئ مادی توسط انسان، و عدم سبق تلاش انسان در یافتن آن شیئ.(20741)

شیئ یافت شده، نباید توسط مالک، مورد اعراض قرارگرفته باشد؛ زیرا مال اعراض شده، در زمره اموال بلامالک محسوب گردیده؛ و از مباحات است.(131460)

اگر شخصی، مال متعلق به دیگری را پیدا نماید؛ تا زمانی که از اعراض مالک نسبت به آن مال، مطمئن نگردیده؛ حق تصرف در آن را ندارد.(131462)

امور مربوط به لقطه، قابل نیابت است. اگر شخصی، به دیگری دستور دهد که مالی را، از زمین بردارد؛ دستوردهنده، موظف به اتیان تکالیف مرتبط با یابنده لقطه است.(131463)

پس از تملک قانونی لقطه توسط یابنده آن، مالک پیشین، حق هیچگونه ادعایی نسبت به مال مزبور ندارد.(131464)

ارزشی که قانون، برای لقطه درنظرگرفته است؛ ناظر به زمان و مکان پیدا نمودن مال مزبور است. هرچند بهای آن، در فصل یا محلی دیگر متفاوت باشد.(131365)

برخلاف اراضی موات و آب های مباح، تملک لقطه، با توجه به ارزش آن، دارای احکام متفاوتی است.(265009)

اجناس موضوع این ماده، در حکم اشیای مباحه بوده؛ و بدون نیاز به تشریفات قانونی، قابل تملک می باشند. علاوه بر این اشیا، اموالی که در بیابان ها، و خرابه های عاری از سکنه، یافت می گردند نیز، بدون نیاز به تعریف، قابل تملک هستند. سایر اموال یافت شده؛ نیاز به تعریف دارند.(393374)

لقطه، اختصاص به اموالی دارد؛ که در مسیر رفت و آمد اشخاصی محصور، قرار نگرفته است؛ و اینگونه اموال، در اماکنی یافت می گردد که امید دسترسی به مالک آن، وجود داشته؛ و عناصر گنج، در آن محل وجود نداشته باشد.(84940)

مستندات فقهی

با استناد به روایتی از امام رضا، تصرف یابنده در مشک، کفش و تازیانه صحیح نبوده؛ اما می توان سوزن، دوال و تسمه یافت شده را، تملک نمود.(939938)

سوابق فقهی

اگر ارزش لقطه، کمتر از یک درهم باشد؛ بدون تعریف، قابل تملک است. لیکن جهت تصرف در لقطه، قصد تملک لازم می باشد. و اگر مالک آن یافت گردد؛ مال مزبور باید به وی، رد شود؛ و درصورت تلف شدن، بنا بر احتیاط واجب، یابنده ضامن نمی باشد.(9638)

اگر دو نفر، مالی را بیابند که ارزش آن، کمتر از یک درهم باشد؛ می توانند در آن مال، شریک گردند.(9640)

لقطه در لغت، یعنی برداشته شده. و در اصطلاح، برداشتن هر مالی غیر از حیوانات را، که تحت تصرف کسی نباشد؛ لقطه گویند.(27184)

لقطه، اختصاص به اموالی دارد؛ که در مسیر رفت و آمد اشخاصی محصور، قرار نگرفته است؛ و اینگونه اموال، در اماکنی یافت می گردد که امید دسترسی به مالک آن، وجود داشته؛ و عناصر گنج، در آن محل وجود نداشته باشد.(84940)

مذاکرات تصویب

به نظر یکی از نمایندگان مجلس، معیار سنجش لقطه در این ماده، مربوط به اعصار گذشته است؛ درحالی که امروزه ارزش اشیا را، با پول های رایج دنیا تعیین می نمایند. یکی دیگر از نمایندگان، در پاسخ به انتقاد ایشان، بیان نمودند که این ماده، بر اساس حکم شرعی تنظیم گردیده؛ و راه گریزی از موازین شرعی وجود ندارد.(57063)

مصادیق و نمونه ها

• گنجی که کشاورز، به هنگام شخم زمین یافت نموده؛ و یا انگشتری که عابر، حین عبور از خیابان پیدا می کند؛ لقطه محسوب می گردند.(20741)