ماده ۸۸۸ قانون مدنی

ضابطه‌ی حجب از اصل ارث، رعایت اقربیت به میت است. بنابراین هر طبقه از وراث، طبقه‌ی بعد را از ارث محروم می‌نماید مگر در مورد ۹۳۶ و موردی که وارث دورتر بتواند به سمت قائم‌مقامی ارث ببرد که در این صورت هر دو ارث می‌برند.

توضیح واژگان

حجب به شخص یعنی وارث، به دلیل شخصیت خود؛ و نحوه انتساب به متوفی، دیگری را از ارث محروم می نماید.(267946)

نکات توضیحی تفسیری دکترین

اصلی ترین معیار در تعیین وارث از میان خویشان نسبی، درجه قرابت با متوفی است. اقربای نزدیک، اقربای دور را، از ارث محروم می نمایند. این ضابطه، آمره بوده و نمی توان با قرارداد یا وصیت، خلاف آن را مقررداشت.(1079305) (361282) و حجب کل، هم در طبقات ارث قابل تصور است؛ و هم در میان درجات موجود در هر طبقه. (361282) و در رابطه بین دو صنف از یک طبقه، حجب معنایی ندارد؛ بلکه حجب، در بین اشخاص درون یک صنف، ظهور می یابد.(49381) درواقع، درون هر صنف، وارث نزدیکتر، وارث دورتر به متوفی را، از ارث محروم می نماید.(428748)

مستندات فقهی

یاتوجه به آیه 6 سوره احزاب "...أُولُو الأرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِی کِتَابِ اللَّهِ..."، خویشان نزدیک متوفی، خویشان دورتر را، از ارث محروم می نمایند.(49411) و بااستناد به روایتی از امام صادق، خویشان نزدیک تر به میت، بر خویشان دورتر، در ارث بری اولویت دارند.(1252802) و با توجه به روایتی از امام باقر، با وجود پدر برای متوفی، جد و عموی او، از ارث محروم هستند.(1259095)

مصادیق و نمونه ها

• درصورتیکه پدر متوفی زنده باشد؛ به برادر وی، چیزی نمی رسد.(1068782)

• برادر ابوینی، حاجب برادر ابی، از اصل ارث است.(501541)

• پدر متوفی، پدربزرگ او را از ارث، محروم می نماید.(271312)