ماده ۵۵۳ قانون مدنی

در صورتی که مضاربه، مطلق باشد (یعنی تجارت خاصی شرط نشده باشد) عامل می‌تواند هر قسم تجارتی را که صلاح بداند بنماید ولی در طرز تجارت باید متعارف را رعایت کند.

توضیح واژگان

مضاربه مطلق: به مضاربه ای که طرفین آن، نوع خاصی از تجارت، و یا تجارت با شخص خاصی را شرط ننمایند؛ مضاربه مطلق گویند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

اگر طرفین مضاربه، نسبت به نوع خاصی از تعهدات توافق نمایند؛ دراینصورت مضارب نمی تواند به گونه ای دیگر عمل کند. چنین است حکم موردی که مالک، عامل را از مسافرت منع نماید. ولی اگر مضاربه به صورت مطلق بوده؛ و تجارت خاصی، بین طرفین مورد تراضی قرار نگرفته باشد؛ دراینصورت مضارب می تواند به هر یک از اعمال تجاری، که تمایل دارد؛ مبادرت ورزد.

اگر بین طرفین، شرط خاصی مقرر گردد؛ که بیانگر نحوه عمل و تجارت مضارب باشد؛ دراینصورت وی باید برابر با همان شرط رفتار نماید. ولی اگر قرارداد، به صورت مطلق منعقد شده باشد؛ باید عامل، مطابق عرف رفتار نماید. بنابراین در فرض اخیر، نقد یا نسیه بودن، به سفر رفتن عامل، کلی یا معین بودن مورد معامله، تابع نظر عرف است.

سوابق فقهی

در فرض مطلق بودن مضاربه، مضارب می تواند هرطور که مصلحت می داند؛ با پول مالک تجارت نماید. به عنوان نمونه، هر کالایی را که تمایل داشته باشد؛ می تواند موضوع تجارت خود قرار دهد. و حتی می تواند مبیع را، به نسیه و یا در مقابل کالایی دیگر بفروشد. مگراینکه عرف، به نحو دیگری مقرر نماید. ولی اگر مالک سرمایه تصریح نماید که عامل، فلان کالا را نخرد؛ و یا اینکه به جز فلان جنس را خریداری ننماید؛ و یا اینکه کالا را به شخص یا گروه معینی نفروشد؛ و ...، دراینصورت مضارب نمی تواند خلاف میل وی عمل نماید. وگرنه ضامن زیان های واردشده به مالک خواهد بود. مگر درصورت حصول سود، که بین طرفین، برابر با حصه آنان تقسیم می گردد.