ماده ۲۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی

در کلیه دعاوی مالی و سایر حقوق الناس از قبیل نکاح، طلاق، رجوع در طلاق، نسب، وکالت و وصیت که فاقد دلائل و مدارک معتبر دیگر باشد سوگند شرعی به شرح مواد آتی می‌تواند ملاک و مستند صدور حکم دادگاه قرار گیرد.

توضیح واژگان

دعوای مالی: هر دعوایی که خواسته آن اولا و بذات یا به‌طور مستقیم مطالبه و تحصیل مال باشد آن را دعوای مالی گویند ۶۱۲۸۵۵

دعوای غیر مالی: هر دعوایی که موضوع آن مال نباشد ولو اینکه مع الواسطه منتهی به مال گردد، آن را غیر مالی گویند. ۶۶۵۷۶۱

قسم جزء بینه: اگر عده شهود برای شهادت کافی نباشد، قسم مدعی را قسم جزءبینه می‌گویند. ۴۷۹۲۷۰

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

برای پذیرش درخواست سوگند شرط لازم است :۱) دعوا مستند به دلیل و مدرک معتبر نباشد ۲) موضوع دعوا از اموری باشد که می‌توان سوگند واقع شود، به صراحت این ماده کلیه دعاوی مادی و سایر حقوق الناس می‌توانند موضوع سوگند واقع شوند ۳)درخواست سوگند از کسی باشد که موضوع مورد ادعا منتسب به اوست (زیرا نمی‌توان کسی را ملزم نمود تا بر امری که سوگند یاد نماید که از طرف او انجام نشده‌است. ۴) شخصی که قرار است سوگند یاد کند باید شخصی باشد که اقرارش نافذ باشد لذا باید بالغ و غاقل و قاصد و مختار باشد. ۳۹۴۴۹۵

در دعاوی مستند به سوگند، اصولاً اتیان سوگند به عهده خوانده‌است، مگر مواردی که خواهان اجرای سوگند می‌نماید. ۱۲۸۳۰۶۷

سوگند قضایی قاطع دعوا سوگند بتی به معنای قطعی نامیده می‌شود و به‌طور مستقل مورد استفاده قرار می‌گیرد، توسل به قسم زمانی ممکن است که دعوی مدنی نزد حاکم به موجب اقرار یا شهادت یا علم قاضی بر مبنای اسناد یا امارات ثابت نشده باشد. در این صورت مدعی می‌تواند حکم به دعوی خود را که مورد انکار مدعی علیه است را منوط به سوگند وی نماید. ۲۹۵۳۶۹

سوگند تکمیلی منحصر به دعاوی مالی بوده و در دعاوی غیر مالی به استثنای دعاوی اعتباری مطابق ماده ۲۷۲ ق.ا.د. م سوگند قاطع دعوا استفاده خواهد شد۱۴۳۲۷۸

سوابق و مستندات فقهی

اگر اختلاف مطلق و مطلقه در رجوع پس از انقضای عده باشد مرد باید ثابت کند که رجوع در عده محقق شده‌است و اگر نتوانست ثابت کند زن قسم می‌خورد که مرد رجوع نکرده‌است، البته در فرضی که رجوع با فعل نبوده و مرد ادعا می‌کند که با قول رجوع کرده‌است و زن این موضوع را می‌داند، در این صورت زن قسم می‌خورد که «به رجوع مرد آگاهی ندارد» البته ابوحنیفه می‌گوید قول زن بدوون سوگند نیز پذیرفته‌است. ۲۹۴۱۶۹

مصادیق و نمونه‌ها

دعاوی مربوط به حجر، ثلث و حبس ذاتاً غیر مالی می‌باشند. ۳۶۸۹۶۰ و دعاوی که به ذات موضوع آن‌ها مال نمی‌باشد اما بالعرض مالی هم حاصل می‌شود نیز غیر مالی می‌باشند مانند اثبات نسب، زوجیت، و… /۶۱۲۸۵۵

انکار زوجیت با قسم ممکن است، زیرا قاعده الیمین علی من انکر، در این مورد صادق می‌باشد و این ماده نیز سوگند شرعی را برای رد دعوای زوجیت کارامد دانسته‌است. ۴۷۹۷۴۸

دادگاه‌ها در دعاوی خانواده ماننده طلاق ناشی از عسر و حرج برای اثبات عسر و حرج از سوگند استفاده نمی‌نمایند، با این که این امر نیز از ادله اثبات دعوا می‌باشد .۶۹۳۷۲۲