ماده ۹۰۰ قانون مدنی

فرض دو وارث ربع ترکه است:

1. شوهر در صورت فوت زن با داشتن اولاد.
2. زوجه یا زوجه‌ها در صورت فوت شوهر بدون اولاد.

توضیح واژگان

فرض، عبارت است از سهم مقرر در قرآن. (۱۰۱۸۲۱۲)

پیشینه

در حقوق فرانسه، تا سال ۱۸۶۱، زن از اموال شوهر ارث نمی‌برد؛ و از آن پس، تنها از منافع قسمتی از ترکه، ارث می‌برد. (۴۰۲۶۷۰)

نکات توضیحی تفسیری دکترین

درصورتیکه حتی زوجه، از شوهر سابق خود دارای فرزندی باشد؛ دراینصورت سهم شوهر حین الفوت او، ربع ترکه است. (۸۲۸۶۱) (۳۸۹۹۶) (۲۷۲۱۴۳) البته وراثت بین زوجین، تنها مختص نکاح دائم است. (۲۵۰۷۹)

مستندات فقهی

آیه ۱۲ سوره نساء «وَلَکُمْ نِصْفُ مَا تَرَکَ أَزْوَاجُکُمْ إِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُنَّ وَلَدٌ فَإِنْ کَانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَکُمُ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَکْنَ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّةٍ یُوصِینَ بِهَا أَوْ دَیْنٍ وَلَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَکْتُمْ إِنْ لَمْ یَکُنْ لَکُمْ وَلَدٌ فَإِنْ کَانَ لَکُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمَّا تَرَکْتُمْ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّةٍ تُوصُونَ بِهَا أَوْ دَیْنٍ وَإِنْ کَانَ رَجُلٌ یُورَثُ کَلالَةً أَوِ امْرَأَةٌ وَلَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِکُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ فَإِنْ کَانُوا أَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ فَهُمْ شُرَکَاءُ فِی الثُّلُثِ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّةٍ یُوصَی بِهَا أَوْ دَیْنٍ غَیْرَ مُضَارٍّ وَصِیَّةً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَلِیمٌ»، سهم زوجه را در فرض فقدان فرزند برای متوفی، و نیز، حصه زوج را در فرض فرزند دار بودن متوفی، بیان نموده‌است. (۳۷۴۶۱۹)

سوابق فقهی

سهم زوجه درصورتیکه متوفی، فاقد اولاد باشد؛ ربع ترکه است. همچنین چنانچه، زنی فوت کند، و به هنگام وفات، دارای فرزند باشد؛ سهم الارث شوهر وی، یک چهارم ماترک می‌باشد. (۹۵۴۹۵) (۱۳۵۷۱)

رویه‌های قضایی

به موجب دادنامه شماره ۸۳۹/۲۵ مورخه ۹/۱۲/۱۳۷۲ شعبه ۲۵ دیوان عالی کشور، حصه زوجه یا زوجات، در فرضی که متوفی فاقد فرزند باشد؛ ربع ترکه است.