ماده ۹۱۳ قانون مدنی

در تمام صور مذکوره در این مبحث هر یک از زوجین که زنده باشد فرض خود را می‌برد و این فرض عبارت است: از نصف ترکه برای زوج و ربع آن برای زوجه در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد نداشته باشد و از ربع ترکه برای زوج و ثمن آن برای زوجه در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد داشته باشد و مابقی ترکه بر طبق مقررات مواد قبل مابین سایر وراث تقسیم می‌شود.

توضیح واژگان

فرع وارث یعنی فرزندان متعلق به پسر متوفی، در خط نزولی. (۸۴۴۸۳)

نکات توضیحی تفسیری دکترین

درصورتیکه متوفی، حتی از همسر دیگری، دارای فرزند یا نوه باشد؛ سهم زوجه وی، ثمن ترکه است. (۱۰۶۵۸۸۷) (۲۷۱۳۲۲) اما درصورتیکه حتی زوجه، از شوهر سابق خود دارای فرزندی باشد؛ دراینصورت سهم شوهر حین الفوت او، ربع ترکه است. (۸۲۸۶۱) (۳۸۹۹۶) (۲۷۲۱۴۳) و هرگاه ابوین متوفی، با زوجه او جمع گردند؛ به دلیل فقدان فرزند برای میت، زوجه متوفی، ربع ترکه را به ارث خواهدبرد. (۴۹۵۸۵)

مستندات فقهی

در روایتی از امام باقر، سهم زوج میت از ترکه، درصورت وجود فرزند برای متوفی، ربع ماترک است. (۱۲۵۷۵۳۷) همچنین امام صادق، سهم زوج را در فرض فقدان فرزند برای متوفی، نصف ترکه دانسته‌است. (۱۲۵۸۷۶۵)

سوابق فقهی

سهم زوجه، در فرض فقدان فرزند برای متوفی، ربع ترکه است. (۸۳۷۷)

رویه‌های قضایی

نظریه مشورتی شماره ۵۴۹۲/۷ مورخه ۲۰/۸/۱۳۸۶، در فرضی که یک زن و فرزند او، فوت نموده باشند؛ و تاریخ وفات هیچ‌یک از آن دو، معلوم نباشد؛ زوج آن زن را، مستحق نصف ترکه می‌داند. (۱۳۷۴۵۵۳)

به موجب دادنامه شماره ۸۳۹/۲۵ مورخه ۹/۱۲/۱۳۷۲ شعبه ۲۵ دیوان عالی کشور، حصه زوجه یا زوجات، در فرضی که متوفی فاقد فرزند باشد؛ ربع ترکه است.

دادنامه شماره ۱۸۵/۲۴ مورخه ۲۹/۳/۱۳۶۹ شعبه ۲۴ دیوان عالی کشور، سهم زوجه را درصورت وجود فرزند برای متوفی، ثمن ترکه دانسته‌است. (۶۶۱۴۲۰)

قضات دادگاه‌های حقوقی ۲ تهران، در نشست مورخه ۲۴/۲/۱۳۶۶، به اتفاق آرا، حصه زوجه متوفی را در فرض وجود فرزند برای وی از همسر سابق او، ثمن ترکه دانسته‌اند. (۴۲۴۰۷)