ماده ۱۰۱ قانون مدنی

هرگاه کسی از آبی که ملک دیگری است به نحوی از انحا، حق انتفاع داشته باشد، از قبیل دایر کردن آسیا و امثال آن، صاحب آن نمی‌تواند مجری را تغییر دهد به نحوی که مانع از استفاده‌ی حق دیگری باشد.

توضیح واژگان

به حق استفاده از آب قنات، چشمه و نهر، حقابه گویند.

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

صاحب خانه، نمی تواند در ملک خود، تصرفاتی نماید که مانع اعمال حق انتفاع گردد.

مفاد این ماده، شامل مواردی نمی گردد که حق ارتفاق، با اذن مالک ملک به وجود آمده؛ و با رجوع او از اذن خویش نیز از بین می رود.

تصرف در حق نیز، مانند تصرف در عین، دلیل استحقاق صاحب آن می باشد؛ و کسی نمی تواند مانع اعمال حقوق اشخاص گردد.

قاعده لاضرر، اجازه نمی دهد که با تغییر مجرا، یا تعطیلی آسیا، به صاحب حق ارتفاق زیان وارد گردد.

هرگاه کسی، از آبی که ملک دیگری است؛ به نحوی از انحا، حق استفاده داشته باشد؛ از قبیل دایر کردن آسیا و امثال آن، صاحب ملک نمی‌تواند مجری را تغییر دهد؛ به نحوی که مانع از استفاده‌ی حق دیگری باشد. به شرط آنکه حق ارتفاق مزبور، به موجب قانون به وجود آمده باشد.

صرف تصرف صاحب آسیا و مجرا، دلیل حقانیت او محسوب گردیده؛ و چنانچه مالک آب، مدعی گردد که وی، محق نبوده؛ و یا اینکه غاصب است؛ دراینصورت باید ادعای خود را اثبات نماید.

انتقادات

استعمال اصطلاح "حق انتفاع" در این ماده، صحیح نیست؛ هرچند حق ارتفاق، موجد انتفاع صاحب حق در ملک غیر می باشد؛ و قانونگذار باید هر واژه را، در جای خود به کار ببرد.