ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی

درخصوص مطالبه خسارت وارده، خواهان باید این جهت را ثابت نماید که زیان وارده بلاواسطه ناشی از عدم انجام تعهد یا تأخیر آن و یا عدم تسلیم خواسته بوده‌است در غیراین صورت دادگاه دعوای مطالبه خسارت را رد خواهد کرد. ماده ۵۲۱ - هزینه‌هایی که برای اثبات دعوا یا دفاع ضرورت نداشته نمی‌توان مطالبه نمود.

توضیح واژگان

ضرر معنوی: صدمه و آسیب به منافع عاطفی و غیرمالی را ضرر معنوی می‌نامند، مانند از بین رفتن آبرو، حیثیت و آزادی یا رنج‌های روحی و امثالهم .۹۶۷۸۳۳/

ضرر: منظور از ضرر یا خسارت این است که در اموال شخص نقصی ایجاد شود یا اینکه متافع مسلم او از دست برود یا سلامت جسمی و روحی یا حیثیت وی یا به‌طور کلی سرمایه‌های مادی و معنوی وی خدشه دار شود. ۶۳۲۸۸۳/

خسارت بی واسطه: خسارت مستقیم یا بی واسطه خسارتی است که نزدیک‌ترین نتیجه تخلف از انجام تعهد باشد، و امر دیگری واسطه انتساب خسارت به تخلف مزبور نباشد. ۱۹۷۴۲۱/۵۷۲۸۶۹/

پیشینه

«در ماده ۶۹۶ قانون آیین دادرسی مدنی امکان محکومیت محکوم له به هزینه دادرسی را مد نظر قرار داده‌است، دیوان عالی کشور فرانسه نیز تقسیم هزینه‌ها میان طرفین را از اختیارات تشخیصی قضات رسیدگی‌های ماهوی دانسته و مقرر داشته‌است که قراردادهای خصوصی طرفین نیز نمی‌توانند این اختیار را محدود کنند. همان‌طور که در شرح اصل ۲۴ گفته شد که در انگلستان مطابق بند الف قسمت ۴ بند ۳ ماده ۴۴ قانون آیین دادرسی مدنی سوءرفتار محکوم له ممکن است موجب عدم صدور حکم به پرداخت خسارات و هزینه‌ها به نفع وی شود .»۵۲۶۱۶۵/

در قانون ایران نیز همان‌طور که قبلاً در ماده ۷۲۸ قانون آیین دادرسی مدنی سال ۱۳۱۸ نیز بیان شده بود برای برقراری مسولیت قراردادی لازم است میان نقض عهد با ورود خسارت، رابطه سببیت وجود داشته باشد. اما دراین قانون جدید آیین دادرسی مدنی مفاد مشابه آن دیده نمی‌شود. ۳۱۶۷۸۵/

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

مسئولیت قراردادی الزام تعهد به جبران خسارتهایی است که در نتیجه عدم اجرای قرارداد به طرف وارد می‌شود و از آن جا که ریشه این مسئولیت در قرارداد خصوصی طرفهاست به آن مسئولیت قراردادی می‌گویند. ۳۱۳۲۳۰/ برای اینکه خسارت قابل مطالبه باشد باید ورود خسارت و ضرر به شخص محرز و مسلم باشد و این خسارت باید مستقیم و بلافاصله ناشی از فعل یا ترک فعل طرف باشد. ۱۴۴۲۴۲ منظور از خسارت مستقیم یا بی واسطه خسارتی است که نزدیک‌ترین نتیجه تخلف از انجام تعهد باشد، و امر دیگری واسطه انتساب خسارت به تخلف مزبور نباشد۱۹۷۴۲۱/

در حقوق ایران حتی در مواردی که مسئولیت عامل ورود زیان مفروض است؛ باز هم اگر عامل ثابت نماید که ورود ضرر را نمی‌توان به او منسوب نمود و علت منحصر ورود ضرر شخص زیان دیده‌است، از مسئولیت معاف خواهد بود. ۳۵۳۴۷۰/

مصادیق و نمونه‌ها

• خسارت مستقیم تلف مال مانند تلف شدن مواد غذایی سپرده شده به سردخانه که در اثر عدم تنظیم درجه حرارت مناسب به وسیله مسئول سردخانه، فاسد شده باشد ف که خسارت مزبور زاییده مستقیم تخلف از انجام تعهد مربوط به نگهداری مواد مذکور است.