ماده ۳۱۰ قانون مجازات اسلامی

هرگاه غیرِمسلمان، مرتکب جنایت عمدی بر مسلمان، ذمی، مستأمن یا معاهد شود، حق قصاص ثابت است. در این امر، تفاوتی میان ادیان، فرقه ها و گرایش‌ های فکری نیست. اگر مسلمان، ذمی، مستأمن یا معاهد، بر غیرِمسلمانی که ذمی، مستأمن و معاهد نیست جنایتی وارد کند، قصاص نمی‌ شود. در این صورت مرتکب به مجازات تعزیری مقرر در کتاب پنجم «تعزیرات» محکوم می‌ شود. تبصره 1 ـ غیرمسلمانانی که ذمی، مستأمن و معاهد نیستند و تابعیت ایران را دارند یا تابعیت کشورهای خارجی را دارند و با رعایت قوانین و مقررات وارد کشور شده‌اند، در حکم مستأمن می‌ باشند. تبصره 2 ـ اگر مجنی علیه غیرمسلمان باشد و مرتکب پیش از اجرای قصاص، مسلمان شود، قصاص ساقط و علاوه بر پرداخت دیه به مجازات تعزیری مقرر در کتاب پنجم «تعزیرات»، محکوم می‌ شود.

توضیح واژگان

قتل ذمی را باید نوعی قتل حرام دانست. زیرا جان، مال و عرض ذمی مورد احترام قانون است. عده ای معتقدند در صورت مسلمان بودن قاتل این فرد، باید قائل به تعزیر او بود.338644 کافر در لغت به معنی فرد انکار کننده آمده است. در فقه و مفهوم حقوقی نیز به شخصی گفته می شود که منکر ایمان به خدا است.707596 کافر حربی کافری است که هیچ یک از مذاهب اسلام، یهودیت، مسیحیت و زرتشتی را نپذیرفته است. کفار ذمی نیز کفاری هستند که از آنان تحت عنوان «کتابی» نیز یاد شده است و یهودیان، مسیحیان، زرتشتیان . صائبین را در بر میگیرند.707580 جان و مال و این دسته از کفار تحت شرایطی در ذمه اسلام قرار دارد.669580

نکات توضیحی تفسیری دکترین

ماده مورد بحث در خصوص یکی از موانع قصاص یعنی کفر وضع گردیده است. نکته مهم آن که در این ماده از تساوی در دین میان طرفین به عنوان شرط قصاص یاد نشده است. چنانکه قاتل فرد مسلمان، اعم ازین که مسلمان باشد یا غیر مسلمان باید قصاص شود. اما در فرض کافر بودن مقتول و مسلمان بودن قاتل، طبق این ماده نمیتوان قاتل را قصاص کرد. با توجه به اطلاق واژه مسلمان در این ماده، باید آن را شامل تمام مذاهب و همچنین اطفال مسلمان ناشی از زنا نیز دانست.708188 البته عده ای معتقدند در فرض عادت مسلمان به کشتن اهل ذمه، قصاص او جایز است.349700عده ای از این ماده چنین استنباط نموده اند که در فرض قتل کافر حربی به دست فرد ذمی، نباید قائل به قصاص شد. چرا که ذمی را باید معصوم الدم دانست.294228 گروهی نیز معتقدند نمیتوان مسلمانان را به دلیل قتل ذمی قصاص نمود. لذا باید کفر را بعنوان مانع قصاص تلقی کرد.318508

بنابراین می توان بطور خلاصه حالات زیر را برای وقوع قتل در فرض با در نظر گرفتن دین طرفین در نظر گرفت:

1- چنانچه قاتل و مقتول هر دو مسلمان باشند، قصاص ثابت است.

2- چنانچه قاتل و مقتول هردو غیر مسلمان باشند، قصاص ثابت است. البته برخی براساس مفهوم ماده فوق معتقدند در فرض حربی بودن قاتل و مقتول، قصاص ساقط است.707580 اما بر اساس تبصره دوم این ماده باید یادآوری کرد که اگر کافری مرتکب قتل کافر دیگر شود و بعد از آن مسلمان شود، باید بر این اساس که در خصوص مرتکب، معیار اعتبار به اسلام در هنگام قصاص است، از قصاص او امتناع کرد.669608

3- چنانچه قاتل غیر مسلمان و مقتول مسلمان باشد، قصاص ثابت است.

4-اگر قاتل مسلمان و مقتول غیر مسلمان باشد، با توجه به عدم تساوی در دین جانی، قصاص ساقط است.728000

لازم به یادآوری است که مسلمان شدن مقتول پیش از مرگ موجب ثبوت قصاص نمی شود. زیرا معیار زمان ارتکاب جرم است.728020

مستندات فقهی

بر خلاف نظر برخی از فقها از قبیل ابوحنیفه که با استناد به عمومات قصاص در قرآن به قصاص مسلمان در فرض قتل غیر مسلمان اعتقاد دارند، اما نظر مشهور فقهای شیعه عدم قصاص قاتل مسلمان در چنین حالتی است.353908بر اساس روایت نقل شده از امام صادق (ع) ، امیر المؤمنسن علی (ع) می فرمایند:« اگر یکی از افراد یهودی یا نصاری یا مجوس عمدا یکدیگر را به قتل برسانند، قصاص برای آن فرد ثابت است.»294224 همچنین بر اساس برخی از کتب فقهی، اگر مسلمان به کشتن کافر عادت داشته باشد، قصاص ثابت است.669588