ماده ۹۲ قانون مدنی

هر کس می‌تواند با رعایت قوانین و نظامات راجعه به هر یک از مباحات، از آن‌ها استفاده نماید.

توضیح واژگان

به اموالی که فاقد مالک خاص بوده؛ و می توانند برابر با مقررات شرعی، مورد تملک یا بهره برداری قرار گیرند؛ مباحات گویند.(188948) و به مالی که تصرف و تملک آن، برای دیگران، ممنوع نباشد؛ مباحات گویند.(85201)

به مالی که فاقد سابقه تملک باشد؛ مباح اصلی گویند.(85198)

به مالی که سابقه تملک آن، محرز بوده؛ ولی بعدها تبدیل به مباحه شده باشد؛ مباح بالعرض گویند.(85199)

پیشینه

در حقوق بلژیک، اشیایی مانند حیوانات غیراهلی، که هرگز مالک نداشته اند؛ و اشیایی که مالک از آنها، اعراض نموده است؛ اموال بلامالک هستند.(46925)

در حقوق اتیوپی، مالی که به موجب مرور زمان، از ملکیت شخص خارج گردد؛ در زمره مباحات بوده؛ و بلامالک محسوب می شود. (46925)

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

اموال عمومی، و مباحاتی که هنوز تملک نشده اند؛ اموال فاقد مالک خاص به شمار می آیند.(23331) (3028)

هرچند اموال مجهول المالک را، نباید در دسته اموالی که مالک خاص ندارند؛ به شمار آورد؛ لیکن اینگونه اموال، در حکم اموال بلامالک بوده؛ و با اذن حاکم به مصرف فقرا می رسد.(23332)

در حقوق عرفی، تفاوتی بین اموال بلامالک و مجهول المالک وجود نداشته؛ و همه اموال مزبور، به دولت تعلق دارد.(45883)

دفینه، در دسته اموال بلامالک قرار دارد.(45885)

اشیایی مانند حیوانات غیراهلی، که هرگز مالک نداشته اند؛ و اشیایی که مالک از آنها، اعراض نموده است؛ اموال بلامالک هستند. (45885)

اموالی که توسط مالک، مورد اباحه تملک واقع گردیده؛ نظیر سکه هایی که شب عروسی، بر سر زوجین ریخته می شود را، باید در زمره اموال بلامالک به شمار آورد.(46925)

هر مال بلامالک را، نمی توان مجهول المالک دانست. اموال مجهول المالک، به امام تعلق دارد.(85096)

زمین های موات، و حیوانات بدون مالک، جزء مباحات هستند.(3121)

مشترکات عمومی، دارای مالک بوده؛ در حالی که مباحات، مالکی ندارند؛ دولت با رعایت موازین قانونی، می تواند آنها را، تملک نموده؛ و یا اجازه تملک اینگونه اموال را، به اشخاص خصوصی بدهد.(3121)

عناصر زمین های موات، عبارتند از: مجهول بودن سابقه مالکیت خصوصی، فقدان زراعت و بنا در اینگونه اراضی در حال حاضر، فاقد مالک بودن.(20201)

تملک اموال مباحه، به وسیله حیازت ممکن است؛ مگر در موارد منع قانونی.(23345)

سوابق فقهی

در زمان غیبت امام، تصرف در انفال مباح است.(1100781)

عناصر زمین های موات، عبارتند از: مجهول بودن سابقه مالکیت خصوصی، فقدان زراعت و بنا در اینگونه اراضی در حال حاضر، فاقد مالک بودن.(20201)

تفاوت اراضی متروکه با زمین های بایر با مالک و آیش، در این است که اعراض مالک از اراضی متروکه، محرز می باشد.(20197)

مصادیق و نمونه ها

• ماهی و مروارید صید شده از دریا، مباح اصلی هستند.(85198)

• معادن، اشیاء و حیوانات ضاله، دفینه، شکار، مال اعراض شده و نثار عروس را، می توان از مباحات محسوب نمود.(45900)

• مال اعراض شده، مباح بالعرض است.(85199)