ماده ۵۲ قانون مدنی

در موارد ذیل منتفع، ضامن تضررات مالک است:

1. در صورتی که منتفع از مال موضوع انتفاع سوءاستفاده کند.
2. در صورتی که شرایط مقرره از طرف مالک را رعایت ننماید و این عدم رعایت موجب خسارتی بر موضوع حق انتفاع باشد.

توضیح واژگان

سوء استفاده، یعنی استیفای بیش از حدود مأذون از سوی مالک. (۱۳۱۲۵۵)

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

اگر منتفع، به شروطی که مالک، جهت نگهداری مال معین نموده؛ عمل ننماید؛ ضامن است. (۲۲۷۸۹)

تجاوز به مال غیر، خارج از حدود متعارف، موجب تعدی و تفریط می‌گردد. (۲۲۰۷۸۱)

شرط مسئولیت منتفع، درصورت نقص و تلف مورد انتفاع، صحیح بوده؛ و نمی‌توان آن را، خلاف مقتضای عقد دانست. (۴۶۴۸۹)

تعدی، همیشه با فعل صورت می‌پذیرد. (۳۰۳۲۸) (۱۰۰۰۴۶)

معمولاً ضمان انسان نسبت به اموال دیگران، یا ناشی از تعدی است؛ یا تفریط، به ندرت تعدی و تفریط، با هم توأم می‌گردند. (۸۷۹۶۰۳)

منتفع، به شرطی ضامن است که ضرر واردشده به مالک، منتسب به تعدی یا تفریط وی باشد؛ درغیراینصورت رابطه علیت بین تقصیر و زیان، منتفی است. (۲۲۷۹۸)

بند دوم این ماده، در رابطه با تخلف منتفع از شروط ضمن عقد، جاری است. (۴۲۷۱۰۵)

مفاد این ماده، حصری نبوده؛ و در رابطه با همه مواردی که منتفع، با تعدی و تفریط، ید امانی خود را، تبدیل به ید ضمانی می‌نماید؛ جاری است. (۴۲۷۱۰۶)

سوابق فقهی

فقها در تشخیص تقصیر، معیار عرف را، که دلالت بر تعدی و تفریط دارد؛ پذیرفته‌اند. (۱۰۲۹۰۳۲) (۱۰۳۴۷۲)

اگر منتفع، نسبت به مال موضوع انتفاع، سوء استفاده ننماید؛ ضامن نیست. (۷۰۸۴۹)