ماده ۵۷۵ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

هرگاه مقامات قضائی یا دیگر مامورین ذیصلاح بر خلاف قانون توقیف یا دستور بازداشت یا تعقیب جزائی یا قرار مجرمیت کسی را ‌صادر نمایند به انفصال دایم از سمت قضایی و محرومیت از مشاغل دولتی به مدت پنج سال محکوم خواهند شد.

توضیح واژگان

مقصود از «مقامات قضایی» در این ماده عبارت است از قضات دادگاه ها و دادسرا ها و کارکنان اداری مراجع مزبور را در بر نمی گیرد. همچنین منظور از «مامورین ذیصلاح» اشخاصی اند که صالح در صدور قرار توقیف، بازداشت، تعقیب جزایی و قرار مجرمیت هستند. لذا ارتکاب این جرم توسط مقامات غیر صالح، مشمول ماده فوق نمی شود. همچنین مامورین ذیصلاح در صورتی مشمول این ماده می شوند که ارتکاب رفتار های مجرمانه مورد بحث، به مناسبت شغل و وظیفه آنان باشد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

این ماده بر اساس اصل توقیف قانونی وضع شده است که به موجب آن ضرورت حفظ حرمت و آزادی تن افراد ایجاب می نماید که از دستگیری های غیر قانونی و بدون طی کردن مراحل قانونی جلوگیری شود.بسیاری معتقدند عدم قید لفظ «دستور» پیش از عبارت «توقیف» از روی مسامحه بوده است و لذا تفسیر ماده بدین شرح که «هرگونه دستور توقیف، بازداشت یا تعقیب جزایی جرم محسوب میشود» تفسیر متناسب تری است. چرا که وظیفه ی اصلی مقامات قضایی همانا صدور دستورات است نه انجام توقیف.

از مهم ترین شرایط تحقق این جرم، صدور دستور بر خلاف قانون است. خلاف قانون بودن دستور می تواند به دو صورت رخ دهد. حالت اول عدم رعایت موازین قانونی در جلب و بازداشت افراد و حالت دوم صدور دستور بازداشت یا تعقیب جزایی بدون رعایت تشریفات قانونی است.

اگر دستورات مورد بحث در این ماده برای یک موضوع و یک شخص واحد صادر شود، جرم تحقق یافته واحد است. در غیر اینصورت اگر نسبت به اشخاص متعدد باشد، گروهی معتقدند عناوین مجرمانه متعددی شکل گرفته است. در مقابل عده ای دیگر بر این باورند که جرم فوق از مصادیق جرایمی است که دارای نتایج مجرمانه متعدد است.

عنصر معنوی جرم فوق متضمن سوء نیت عام بوده و آگاهی مرتکب از مجرمانه بودن رفتار خود کافی است.همچنین این جرم را باید از جمله جرایم مطلق دانسته و در صورت تحدید آن به صدور دستور، منتهی شدن این دستور به سلب آزادی افراد الزامی برای تحقق جرم نمی باشد. البته صرف صدور دستور کافی برای تحقق جرم نبوده و به جریان افتادن این دستور، رکن اساسی در وقوع این جرم است.

مجازات این جرم را بایستی بدین شرح تفصیل نمود که فرد مجرم از یک سو بطور دائم از هرگونه سمت قضایی محروم می شود و از سوی دیگر به مدت پنج سال مجاز به استخدام شدن در هیچ یک از سامان های حکومتی نمی باشد. اما بعد از گذشت پنج سال محرومیت اخیر مرتفع می گردد. اما توضیحات پیشین مربوط به حلتی است که مرتکب جرم قاضی باشد. در غیر اینصورت صرفا به مجازات محرومیت از مشاغل دولتی محکوم شده و مانع از اشتغال او در سمت های قضایی در آینده نمی شود.