ماده ۱۱۹ قانون آیین دادرسی کیفری

هرگاه تحقيق از متهم ، استماع شهادت شهود و مطلع ، معاينه محل ، بازرسي از منازل و اماكن و اشياء ، جمع آوري آلات جرم و به طور كلي هر اقدام ديگري خارج از حوزه قضائي محل مأموريت بازپرس لازم شود ، وي با صدور قرار نيابت قضائي مطابق مقررات قانوني و ارسال اصل يا تصوير اوراق مورد نياز پرونده و تصريح موارد ، انجام آنها را از بازپرس محل ، تقاضا مي كند . اين بازپرس در حدود مفاد نيابت اعطائي ، موضوع نيابت را انجام مي دهد و اوراق تنظيمي را پس از امضاء به همراه ساير مدارك به دست آمده نزد مرجع نيابت دهنده مي فرستد و در صورتي كه اجراي تمام يا بخشي از مفاد نيابت ، مربوط به حوزه قضائي ديگري باشد ، اوراق را براي اجراي نيابت به مرجع مزبور ارسال و مراتب را به بازپرس نيابت دهنده اعلام مي دارد . تبصره 1 ماده 119: انجام نيابت قضائي در حوزه قضائي بخش به عهده رئيس يا دادرس علي البدل دادگاه آن محل است . تبصره 2 ماده 119: در مواردي كه اقرار متهم و يا شهادت شاهد و يا شهادت بر شهادت شاهد ، مستند رأي دادگاه باشد ، استماع آن توسط قاضي صادركننده رأي الزامي است .

توضیح واژگان

نیابت به معنای نمایندگی، وکالت یا جانشینی است.588124نیابت قضایی به معنای وکالت قضایی است در مواردی که مرجع رسیدگی کننده به واقعه ای، به مرجعی که در حوزه ی دیگری است نیابت انجام تحقیقات خاصی را از سوی خود می دهد تا نتیجه اقدامات خود را به مرجع منوب عنه بفرستد.344724

مطالعات تطبیقی

بر اساس ماده 151 قانون آیین دادرسی کیفری فرانسه، قضات تحقیق می توانند با نظر دادستان به ضابطین دادگستری دیگری بجز حوزه قضایی خود برای انجام تحقیقات از جمله استماع شهادت شهود نیابت دهند.1640504

نکات توضیحی تفسیری دکترین

این ماده در خصوص مواردی است که امکان انجام برخی از تحقیقات به دلایل مختلفی نظیر دسترسی به شهود در حوزه قضایی رسیدگی کننده به اتهام وجود ندارد و لذا باید از طریق اعطای نیابت قضایی امکان انجام تحقیقات را به حوزه ی دیگری داد.1640500 چرا که دخالت مراجع قضایی در تحقیقات منوط به صلاحیت مقامات مذکور برای انجا تحقیقات است. لذا در فرض لزوم انجام امری در خارج از حوزه قضایی صالح، نمی توان بازپرس را دارای صلاحیت برای اقدام ئ تحقیق دانست. در چنین حالاتی باید قائل به اعطای نیابت به یا نمایندگی به مرجعی بود که انجام تحقیقات در حوزه ی او امکان پذیر است.1285412 برای امور قابل نیابت ضابطه ای در نظر گرفته اند و آن عبارت است از عدم نیاز به رسیدگی ماهوی و تصمیم نهایی.482260 از این ماده می توان نتیجه گرفت بازپرس خود مجاز به جا به جایی نبوده و و در موارد مقتضی می تواند اقدام به اعطای نیابت قضایی کند. 550180در واقع نیابت مورد بحث در این ماده را نیابت اجباری دانسته اند لذا بازپرس حق ندارد راساً مبادرت به امور تحقیقی در حوزه دیگر کند. اما در فرض چنین اقدامی عده ای قائل به نفوذ اقدامات وی هستند.482252

امروزه با توجه به تشکیل دادسرا ها در راستای انجام تحقیقات مقدماتی، نیابت قضایی نیز توسط دادسرا ها انجام می شود1285416

رویه قضایی

بر اساس نظریه 7/1179 موضوع نیابت باید صریح و روشن باشد تا مرجع قضایی قادر به انجام آن باتوجه به موازین نیابت باشد.492460