ماده ۴۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی

اگر رأی مورد درخواست فرجام از نظر احتساب محکوم به یا خسارات یا مشخصات طرفین دعوا و نظیر آن متضمن اشتباهی باشد که به اساس رأی لطمه وارد نکند، دیوان عالی کشورآن را اصلاح و رأی را ابرام می‌نماید. همچنین اگر رأی دادگاه به صورت حکم صادر شود ولی از حیث استدلال و نتیجه منطبق با قرار بوده و متضمن اشکال دیگری نباشد، دیوان عالی کشور آن را قرار تلقی و تأیید می‌نماید و نیز آن قسمت از رأی دادگاه که خارج از خواسته خواهان صادر شده باشد، نقض بلاارجاع خواهد شد.

تبصره - هرگاه سهو یا اشتباه یادشده دراین ماده در رأی فرجامی واقع شود، تصحیح آن با دیوان عالی کشور خواهد بود.

توضیح واژگان

نقض بلاارجاع: منظور از نقض بلاارجاع این است که پس از برگرداندن پرونده به دادگاه صادر کننده رای، دادگاه حق ندارد وارد رسیدگی به این بخش از پرونده شود.

سهو: «غفلت قلب از چیزی که به اندک رجعت ذهن به خاطر اید پس سهو اخص از اشتباه است» هر سهوی اشتباه است اما هر اشتباهی سهو نیست.

پیشینه

مشابه این ماده ذیل ماده ۵۶۹ قانون آیین دادرسی مدنی سال ۱۳۱۸ پیش‌بینی شده بود.

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

اشتباه موجود در رای نباید به صورتی باشد که به اساس رای لطمه وارد آورد، منظور از اساس رای همان نتیجه و عصاره رای می‌باشد. اصلاح رای فرجام خواسته، از جهت سهو قلم واقع شده در دادگاه صادرکننده، با دیوانعالی کشور است. در صورتی که حکم صادره شامل قسمتی از رای باشد که خارج از خواسته خواهان صادر شده باشد، از موارد نقض بلاارجاع خواهد بود، منظور از نقض بلاارجاع این است که پس از برگرداندن پرونده به دادگاه صادر کننده رای، دادگاه حق ندارد وارد رسیدگی به این بخش از پرونده شود.

مصادیق و نمونه‌ها

• دادگاه در پرونده ای به علت عدم پرداخت دستمزد کارشناس توسط خواهان، حکم به بطلان دعوا صادر کرده‌است، پس از فرجام خواهی و طرح پرونده در دیوان، دیوان حکم مذکور را قرار تلقی می‌نماید.