ضماتننامه کالا یا خدمات
تعریف
ضمانتنامه كالا يا خدمات یا برگ گارانتی (حقوق مصرف) سندي است كه توليدكننده، واردكننده، عرضه كننده يا تعميركننده هر دستگاه فني به خريدار يا سفارش دهنده كالا و خدمات مي دهد تا چنانچه ظرف مدت معين عيب يا نقص فني در كالاي فروخته شده يا خدماتي كه انجام گرديده مشاهده شود، نسبت به رفع عيب، يا تعويض قطعه يا قطعات معيوب و يا دستگاه بدون أخذ وجه و يا پرداخت خسارات وارده اقدام كند. (تعریف قانونی مندرج در بند 3 از ماده یک قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان مصوب 1388)
الزامات قانونی
در خصوص ضمانت نامه، پاره ای از الزامات قانونی بدین شرح می باشند:
1- عرضه كنندگان كالا و خدمات مکلفند ضمانت نامه اي را كه دربردارنده مدت و نوع ضمانت است، به مصرف كنندگان ارائه نمايند. (بند یک ماده 3 قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان مصوب 1388)
2- در عین حال همه کالاها، نیاز به ضمانت نامه ندارند و فهرست انواع كالا و خدمات، نوع اطلاعات، نحوه اعلام آن، سقف ارزش كالا و خدماتي كه نياز به صدور ضمانتنامه دارد توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت و با همكاري وزارتخانه ها، دستگاهها و مؤسسات ذي ربط تعيين و اعلام مي شود. (تبصره 3 ذیل ماده 3 قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان مصوب 1388)
3- هر نوع توافق مستقيم يا غيرمستقيم و يا انعقاد قرارداد بين عرضه كننده، واسطه فروش و مصرف كننده كه به موجب آن تمام يا بخشي از تعهداتي كه عرضه كننده بر طبق ضمانت نامه صادره بر عهده دارد، ساقط شود و يا خلاف قانون بر عهده هر شخص حقيقي و حقوقي ديگري گذاشته شود، در برابر مصرف كننده باطل و بلااثر مي باشد. (ماده 41 آیین نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان 1388) به صورت خاص در خصوص خودرو نیز، هرنوع توافق مستقیم یا غیرمستقیم بین عرضه‌کننده، واسطه فروش با
مصرف‌کننده که به موجب آن تمام یا بخشی از تعهداتی که عرضه‌کننده بر طبق این قانون و یا ضمانتنامه صادره برعهده دارد ساقط نماید یا به عهده واسطه فروش یا هر عنوان
دیگری گذارده شود، در برابر مصرف‌کننده باطل و بلااثر می‌باشد (ماده 7 قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان خودرو 1386)
4. دوره تضمین و ضمانت، حسب کالا ممکن است که متفاوت باشد اما در خصوص خودرو،دوره تضمین نمی‌تواند کمتر از یک سال از زمان تحویل خودرو به مصرف کننده
یا کارکردی برابر با سی هزار کیلومتر(هرکدام زودتر به پایان برسد)باشد (تبصره یک ماده دو قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان خودرو 1386)
5. حدود تعهدات مرتبط با ضمانت در خصوص عموم کالاها مشمول تعریف عنوان شده در قانون حمایت از مصرف کنندگان 1388 می باشد ولی در خصوص کالای خاص خودرو، تعهدات سخت گیرانه تری پیش بینی شده است:
الف."عرضه کننده در طول مدت ضمانت مکلف به رفع هر نوع نقص یا عیب (ناشی از طراحی، مونتاژ، تولید، یا حمل)است که در خودرو وجود داشته یا در نتیجه استفادهمعمول از خودرو، بروز نموده و با مفاد ضمانتنامه و مشخصات اعلامی به مصرف‌کننده مغایر بوده یا مانع استفاده مطلوب از خودرو یا نافی ایمنی آن باشد یا موجب کاهش ارزش معاملاتی خودرو شود. هزینه رفع نقص یا عیب خودرو در طول مدت ضمانت و جبران کلیه خسارات وارده به مصرف‌کننده و اشخاص ثالث، اعم از خسارات مالی و جانی و هزینه های درمان ناشی از نقص یا عیب(که خارج از تعهدات بیمه شخص ثالث باشد) هزینه‌های حمل خودرو به تعمیرگاه، تأمین خودروی جایگزین مشابه در طول مدت تعمیرات (چنانچه مدت توقف خودرو بیش از چهل‌وهشت ساعت باشد.) برعهده عرضه‌کننده می‌باشد.( ماده سه قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان خودرو 1386)
ب.حتی این سخت گیری به حدی است که پیش بینی شده است: "چنانچه نقص یا عیب قطعات ایمنی خودرو در طول دوره ضمانت پس از سه بار تعمیر همچنان باقی باشد یا در صورتی که نقص یا عیب قطعاتی که موجب احتمال صدمه جسمی یا جانی اشخاص گردد و با یک بار تعمیر برطرف نشده باشد یا خودرو بیش از سی‌روز به دلیل تعمیرات غیرقابل استفاده بماند،عرضه کننده مکلف است حسب درخواست مصرف کننده خودروی معیوب را با خودروی نو تعویض یا با توافق، بهای آن را به مصرف‌کننده مسترد دارد."( ماده چهار قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان خودرو 1386)
ج.ارائه خدمات در طول دوره ضمانت، تحت ضوابط خاصی است و "عرضه کننده، واسطه فروش و نمایندگی مجاز تعمیر موظفند هربار که خودروی موضوع ضمانت، مورد تعمیر یا خدمات مختلف دوره‌ای قرار می‌گیرد،پس از اتمام کار ، به صورت مکتوب کلیه عیب ها و نقص‌های اعلامی از سوی مصرف‌کننده ، اقدامهای انجام شده و قطعات تعمیر یا تعویض شده را در صورت وضعیت ذکر نموده و آن را تسلیم مصرف کننده نماید.( ماده پنج قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان خودرو 1386)
6. در حوزه ضمانت نامه های خودرو، تعلیق تعهدات پیش بینی شده است :" چنانچه انجام تعهدات عرضه کننده به دلیل حوادث غیرمترقبه(غیرقابل پیش‌بینی و غیرقابل رفع) ناممکن باشد، این تعهدات به حالت تعلیق در‌می‌آید. مدت تعلیق به دوره ضمانت افزوده می شود."( ماده شش قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان خودرو 1386)
7. در عین حال، میزان مسئولیت تولید کننده و عرضه کننده کالا را تا جایی باید دانست که مصرف کننده فرآیند تعمیر و تعویض قطعات را تحت نظر تولید کننده و نمایندگی های تعمیر وی انجام می دهد و بعضا در ضمانت نامه ها نیز پیش بینی می گردد که در صورت تعویض قطعات توسط تعمیرکاران خارج از شبکه تولیدکننده، کالا از گارانتی خارج می شود که این شرط با توجه به این که دوره تضمین، یک بایسته قانونی است که تا پایان مدت آن باقی است، صحیح به نظر نمی رسد ولی منتهی همچنان که در خصوص خودرو نیز مقرر شده است: "هرگونه عیب ونقص و خسارات جانی ومالی وارده به مصرف‌کننده و اشخاص ثالث که به دلیل تعویض یا نصب قطعات و سیستمهای جانبی و یا دریافت خدمات خارج از شبکه رسمی و مجاز عرضه‌کننده، توسط مصرف‌کننده طی دوران ضمانت ایجاد شود از شمول این قانون خارج است و هیچ‌گونه حقی برای مصرف‌کننده و اشخاص ثالث در برابر عرضه کننده ایجاد نمی‌کند."( ماده هشت قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان خودرو 1386) و کالا به صورت کلی از گارانتی خارج نمی شود اما هر گاه مشخص گردد که عیب و نقص و خسارات جانی و مالی ناشی از تعمیرات و تعویض های خارج از شبکه نمایندگی های تولید کننده است، در خصوص آن مورد، موضوع مشمول گارانتی نمی باشد.