ماده ۳۲۴ قانون مجازات اسلامی

اگر شاکی ادعاء کند که تنها یک شخص معین از دو یا چند نفر، مجرم است و قسامه بر شرکت در جنایت اقامه شود، شاکی نمی‌ تواند غیر از آن یک نفر را قصاص کند و چنانچه دیه قصاص‌ شونده بیش از سهم دیه جنایت او باشد شریک یا شرکای دیگر باید مازاد دیه مذکور را به قصاص‌ شونده بپردازند. رجوع شاکی از اقرارِ به انفراد مرتکب، پس از اقامه قسامه مسموع نیست.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

این ماده در مقام تأکید بر لزوم جزمی بودن دعوی قتل است. بدین معنی که مدعی باید خواندگان را به شیوه ای واضح و بدون تردید معین کند. لذا ممکن است شاکی از فرد معنی به عنوان قاتل یاد کرده اما مدعی شرکت وی در قتل به همراه گروهی دیگر باشد. در این خصوص 4 احتمال مطرح شده است:

1- پذیرفته شدن دعوای شاکی و اقدام به مصالحه و عدم امکان حکم به قصاص یا دیه.

2-قصاص شدن متهم و عدم لزوم رد شدن دیه ای به وی

3- قصاص شدن متهم و مصالحه نسبت به دیه ای که باید به او رد شود.

4-عدم امکان استماع ادعا به دلیل جزمی نبودن آن

اما طبق ماده فوق، در فرض تعدد متهمان، اگر شاکی معتقد به این باشد که تنها یکی از متهمان قاتل است، با اقامه قسامه بر شرکت، فقط همان یک نفر قصاص می شود و اگر تفاضل دیه وجود داشته باشد، سایر متهمان مکلف به پرداخت مازاد دیه او هستند. اگر چند نفر به قتلی متهم شده باشند، این امکان وجود دارد که لوث فقط نسبت به برخی از آنان وجود داشته باشد. در این حالت و در فرض قصاص این متهم، سایرین باید سهم دیه او را مسترد دارند.

پیشینه

بر اساس مصوبه اولیه مجلس،چنانچه شاکی ادعا نماید که تنها یک نفر از دو یاچند نفر مجرم اندو بر شرکت در جنایت اقامه قسامه کند، شاکی نمی تواند غیر از آن یک نفر را قصاص کند. و اگر دیه قصاص او بیشتر از سهم دیه جنایت بر او باشد، دیگر شرکا باید مازاد دیع را به او بپردازند... اما در تاریخ 91/6/26 شورای نگهبان تذکر دادن تبدیل عبارت « تنها یک نفر» به « تنها یک شخص معین» مناسب تر است.

مستندات فقهی

در کتب فقهی مسئله ای در این خصوص به این شکل مطرح شده است که چنانچه مدعی در خصوص شخصی مدعی ارتکاب قتل به صورت انفرادی شود و سپس در خصوص شخصی دیگر مدعی ارتکاب قتل به تنهایی یا با مشارکت سایرین شود، فقط دعوای اول مسموع خواهد بود. چرا که این دعوا مشمول اقرار به عدم ارتکاب قتل از سوی شخص دوم است. همچنین امکان سقوط دعوای دوم نیز دور از ذهن نیست. چرا که فرد با طرح دعوای دوم، ادعای نخستین خود را تکذیب کرده است.6