ماده ۷۶۳ قانون مدنی

صلح به اکراه نافذ نیست.

توضیح واژگان

اکراه، یعنی وادار نمودن شخص به اتیان عملی، که مورد پسند او نیست؛ تؤام با تهدید به زیانی که در خور او نمی باشد. و اکراه، یعنی واردآوردن فشار مادی یا معنوی به شخصی، جهت وادارنمودن او به اتیان عملی.و به فشار نامعمول و نامشروع، که جهت وادارنمودن شخص به اتیان عمل حقوقی، به او تحمیل می گردد؛ اکراه گویند. و به واردنمودن فشار مادی یا معنوی به شخص، جهت وادارنمودن او به اتیان یا عدم اتیان عملی مادی، و یا حقوقی، اکراه گویند.

پیشینه

در حقوق فرانسه، ضمانت اجرای اکراه، بطلان نسبی عقد است.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

اکراه، به دو دسته قابل تقسیم است: اکراه در نفس عمل، و اکراه در موجب.و تا زمانی که عمل اکراه کننده، تهدید آمیز نباشد؛ نمی توان مدعی شد که خطری، متوجه مکرَه است. خطر مزبور، ممکن است به طور مستقیم، معطوف به جان، مال، و یا عرض اکراه شونده باشد. تهدید و خطر، ممکن است مستقیماً، یکی از بستگان مکرَه را، محور هدف خود قرار دهد. و تأثیر اکراه در اشخاص مختلف، با توجه به ویژگی های جسمی و روحی آنان، متفاوت است.و معامله ای که بر اثر ترس از تهدید انشاء گردد؛ باطل است. و ترسی که در اکراه شونده، به وجود آید؛ و او را وادار به انعقاد قرارداد موردنظر مکرِه نماید؛ منجر به عدم نفوذ آن معامله می گردد؛ حتی اگر خوف شخص، ناشی از ضعف نفس او باشد. و در اکراه، تهدید، باید واقعی بوده؛ و یا اینکه مکرَه، با خلاف واقع بودن آن، جاهل باشد. و جهت تحقق اکراه، وجود تهدیدی که، علی رغم فقدان رضایت مکره، او را وادار به انشای عقد می نماید؛ ضروری است.

مستندات فقهی

به دلالت کتاب و سنت، معامله کرهی باطل است.

انتقادات

چون قانونگذار، موادی را به اکراه اختصاص داده؛ نیازی به تصویب این ماده نبود.

مصادیق و نمونه ها

• اگر زید، پدر پیر و ناتوان خود را، تهدید نماید که منزل خود را به او صلح ننماید؛ او را به سرای سالمندان می سپارد؛ و پدر نیز از خوف رفتن به آسایشگاه، با وی مصالحه نماید. چنین صلحی نافذ نیست.