قانون مجازات اسلامی

قانون مجازات اسلامی یک قانون ماهوی است.این قانون حاوی عمده قواعد عمومی جرم،مجازات و مجرم میباشد. همچنین این قانون اقسام جرائم و مجازات های آنها را نیز تعیین میکند اما در برخی موارد به بیان قواعد شکلی نیز پرداخته است.

پیشینه

اولین قانون مجازات ایران در سال 1304 به نام قانون مجازات عمومی تصویب شد که حاوی 279 ماده بود و اصلاحات فراوانی را به خود دید تا اینکه در تاریخ 1377/2/27 منسوخ شد.مهم ترین قانون مجازات اسلامی که پس از انقلاب 1357 به تصویب رسید عبارتند از:قانون راجع به مجازات اسلامی مشتمل بر 41 ماده در تاریخ 1361/7/21،قانون حدود و قصاص و مقررات آن مشتمل بر 218 ماده در تاریخ 1361/6/3،قانون مجازات اسلامی (دیات )مشتمل بر 211 ماده در تاریخ 1361/9/24،قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مشتمل بر 159 ماده در تاریخ 1362/5/18 و قانون حاضر که جایگزین تمام قوانین قبلی شد.

انتقادات

مجازات اسلامی ،تنبیهی است که از سوی شارع مقدس اسلام و منابع شرعی برای کسانی که مقررات شرعی را نقض میکنند.اما مجازات اسلامی در عنوان قانون مذکور چنان معنایی ندارد چون اولا بسیاری از مجازات ها از سوی شارع اسلام وضع نشده است و ریشه در منابع عرفی و عقلی دارد و ثانیا قانون مجازات اسلامی صرفا بیانگر مجازات ها و کیفرها نیست و شامل مقررات مربوط به جرم و مجرم نیز میشود و مجازات تنها یک بخش از قانون مجازات است.بنابراین مجازات در عنوان قانون مذکور به معنای خاص خود به کار نرفته است و معنای عامی دارد که شامل قواعد ماهوی مربوط به جرم، مجرم و مجازات میشود.بنابراین بهتر بود که به جای قانون مجازات اسلامی،عبارت قانون جزای اسلامی به کار میرفت.گفتنی است کلمه اسلامی نیز به آن معناست که بخشی از قواعد کیفری از شرع گرفته شده است و آنهایی هم که ریشه عقلی و عرفی دارند با موازین شرعی تعارضی ندارند.تاکید قانونگذار بر آوردن واژه "اسلامی" پس از عبارت " قانون مجازات" بخاطر آن است که بر شرعی بودن حقوق ایران و مخصوصا حقوق کیفری ایران تاکید نماید.

مطالعه تطبیقی

مواد نخست از قانون مجازات اسلامی که کتاب اول از پنج کتاب این قانون است،به قواعد عمومی جرائم،مجازات ها و مسئولیت کیفری پرداخته است.همانطور که مواد 1-111 تا 17-113 قانون جزای فرانسه،که کتاب اول از چهار کتاب این قانون را تشکیل میدهد،در مورد قواعد عمومی است.همچنین است مواد 1 تا 269 قانون جزای لبنان که در کتاب اول جمع آوری شده است و باقی کتب(کتاب دوم،سوم،چهارم و پنجم از قانون مجازات اسلامی،کتاب دوم ،سوم ،چهارم از قانون جزای فرانسه و کتاب دوم از قانون جزای لبنان) از قوانین کشورهای نام برده شده،به قواعد جزای اختصاصی هر جرم برمیگردد.یعنی ارکان خاص هر جرم و مجازات آن را بیان میکند.