ماده ۵۸۲ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

هر یک از مستخدمین و مامورین دولتی، مراسلات یا مخابرات یا مکالمات تلفنی اشخاص را در غیر مواردی که قانون اجازه داده حسب‌ مورد مفتوح یا توقیف یا معدوم یا بازرسی یا ضبط یا استراق سمع نماید یا بدون اجازه صاحبان آنها مطالب آنها را افشاء نماید به حبس از یک سال تا‌ سه سال و یا جزای نقدی از شش تا هیجده میلیون ریال محکوم خواهد شد.

توضیح واژگان

در این ماده قید مستخدمین و مأمورین دولتی از باب حصر بوده و لذا ارتکاب جرم توسط افرادی غیر از این دو گروه مشمول این ماده نخواهد بود.537124

مقصود از مخابرات در این ماده، هر نوع ارتباط از راه دور از طریق تلگراف، تلکس، ایمیل، فکس و.. است.537164 توقیف نمودن این مخابرات و مراسلات به معنی ایجاد مانع در مسیر این موارد است که ممکن است به صورت دائم باشد یا موقت.537180 همچنین واژه ضبط در این ماده ه طور خاص ناظر بر ضبط مکالمات تلفنی در راستای استراق سمع است.537192

استراق سمع از مصادیق جرم تجسس است و آن را نمونه ای از جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی دانسته اند.114336 اصطلاح مکالمات تلفنی در این ماده شامل مکالمات هر دو نوع تلفن ثابت و همراه است.536576 همچنین لفظ افشاء به معنی اعلام مطالب مراسلات، مخابرات و مکالمات تلفنی536584 ولو به یک نفر است و نیازی به تعدد دریافت کنندگان نیست.536608 از سوی دیگر لفظ افشاء ناظر بر انتشار مطالبی است که پیش از این منتشر نشده باشد.536604

مقصود از واژه مفتوح کردن، باز نمودن مراسله ای است که به هر صورتی بسته باشد و ضرورتی به امور دیگر نظیر قرائت یا تصاحب نیست.537176 همچنین مراد از بازرسی هر عملی است که به دنبال باز کردن بسته صورت می گیرد. 537188 همچنین اعتقاد بر این است که قید واژه مطالب نشانگر عدم لزوم سری بودن مندرجات نامه و کفایت افشای مطالب ولو مطالب عادی است.536596

نکات توضیحی تفسیری دکترین

برخی معتقدند که با توجه به ماده 598 قانون مجازات اسلامی(تعزیرات) اشخاص مذکور در این ماده منحصر به کارمندان قوه مجریه نیستند.537140

از جمله شرایط ضروری برای تحقق عنصر مادی، لزوم سوء استفاده مرتکب از سمت و موقعیت اداری خویش است. در غیر این صورت عمل ارتکابی از شمول این ماده خارج خواهد شد.537144 یکی از انتقادا توارده به این ماده از سوی برخی از حقوقدانان نیز عدم تصریح لزوم سوء استفاده از موقعیت است.358008 همچنین در خصوص ضبط کردن مکالمات تلفنی ضرورتی به شنیدن مفاد آن نیست. اما در ارتباط با استراق سمع، شنیدن مکالمات از سوی مأمور ضروری است.536572

در بررسی مجازات این جرم باید به این نکته توجه نمود که چنانچه هر یک از افعال مفتوح ، معدوم یا بازرسی کردن رخ دهند، مرتکب به بیش از یک جرم محکوم نخواهد شد. مگر اینکه مأمور دیگری بعد از مفتوح شدن مراسله، به بازرسی آن بپردازد که در اینصورت هر دو مأمور را می توان به استناد مفتوح نمودن و بازرسی نمودن مجازات کرد.537188