ماده ۶۵۱ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

هر گاه سرقت جامع شرایط حد نباشد ولی مقرون به تمام پنج شرط ذیل باشد مرتکب از پنج تا بیست سال حبس و تا (74) ضربه شلاق‌ محکوم می ‌گردد: 1 - سرقت در شب واقع شده باشد. 2 - سارقین دو نفر یا بیشتر باشند. 3 - یک یا چند نفر از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی بوده باشند. 4 - از دیوار بالا رفته یا حرز را شکسته یا کلید ساختگی به کاربرده یا اینکه عنوان یا لباس مستخدم دولت را اختیار کرده یا بر خلاف حقیقت خود ‌را مأمور دولتی قلمداد کرده یا در جایی که محل سکنی یا مهیا برای سکنی یا توابع آن است سرقت کرده باشند. 5 - در ضمن سرقت کسی را آزار یا تهدید کرده باشند. تبصره – منظور از سلاح مذکور در این بند موارد ذیل می باشد: 1- انواع اسلحه گرم از قبیل تفنگ و نارنجک. 2- انواع اسلحه سرد از قبیل قمه، شمشیر، کارد، چاقو و پنجه بوکس. 3- انواع اسلحه سرد جنگی مشتمل بر کاردهای سنگری متداول در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران یا مشابه آنها و سرنیزه های قابل نصب بر روی تفنگ. 4- انواع اسلحه شکاری شامل تفنگهای ساچمه زنی، تفنگهای مخصوص بیهوش کردن جانداران و تفنگهای ویژه شکار حیوانات آبزی.

توضیح واژگان

منظور از شب فاصله زمانی بعد از غروب تا طلوع آفتاب است.(وفق ماده 12 قانون مجازات مرتکبین قاچاق) اما با توجه به فلسفه این تشدید ممکن است برای تعیین شب به وضعیت هر محل توجه شود.

منظور از اسلحه هرآن چه نام اسلحه بر آن اطلاق میشود،میباشد.اعم از گرم و سرد. ریاست قوه قضاییه در بخشنامه شماره 1/78/1013-1378/2/9 قمه و چاقوی ضامن دار و نظایر اینها را اسلحه محسوب کرده اند. همچنین است در حکم شماره 166-27/1/30 شعبه 2 دیوان عالی کشور که شش پر اسلحه به حساب نیامده است تا اتهام سرقت به وسیله آن سرقت مسلحانه محسوب گردد.،سارق اسلحه فقط مستحق مجازات سرقت است و عنوان حمل یا داشتن اسلحه بر عمل او صادق نیست.

منظور از دیوار چیزی است که خانه با آن محصور شده است.بنابراین نرده و امثال آن نیز دیوار محسوب میشود.

شکستن حرز اعم از مادی یا معنوی است.

واژه تهدید مطلق است بنابراین موضوع تحقیق میتواند جان،مال یا عرض باشد.

منظور از عنوان یا لباس اختیار شده ،عناوین یا البسه دولتی است و اختیار آن توسط خود مستخدم دولت هم وی را مشمول این ماده میگرداند.

مراد از محل سکنی مکانی است که از سکینه و ارامش برخوردار باشد. و محل مهیا برای سکنی مکانی است که آماده برای سکونت است اما ولی هنوز کسی در انجا ساکن نشده است.همچنین مراد از توابع منزل مسکونی مکانهایی مثل انبار یا پارکینگ است.

منظور از تهدید هر نوع اعمال زور از طرف یکی از سارقین برای ارعاب مالباختگان است.

منظور از ازار، اعم از آزار روحی یا جسمی است.همچنین شعبه دوم دیوان عالی کشور در رای شماره 1708-1330/5/25 آورده است که در عرف کلمه آزار در موردی استعمال میشود که صدمه بدنی با بقاء حیات هدف رخ داده باشد.تشخصی این امر با دادگاه است.

در مورد آزار باید گفت که اگر این ازار توسط یک نفر از سارقین نیز انجام بپذیرد مشمول ماده قرار میگیرد.

حامل اسلحه کسی است که اسلحه همراه او باشد.بنابراین اگر به عنوان مثال سارق اسلحه را در داخل ماشین بگذارد مشمول حکم تشدید مجازات این ماده نخواهد بود.

شی مسروقه آن است که مالیت داشته باشد .همچنین اگر این مالیت صرفا برای مال برده یا سارق باشد ،حکم سرقت برآن بار میشود.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

عنصر مادی این جرم ربودن مال دیگری است.

عنصر معنوی این جرم سوءنیت عام و قصد ربودن مال غیر به عنوان سوءنیت خاص است.جهل حکمی در این جرم برخلاف سرقت حدی تاثیری ندارد اما جهل موضوعی جرم را منتفی میکند.

مجازات این ماده در صورتی اعمال میشود که هر پنج شرط با هم جمع شده باشند و شرایط سرقت حدی نیز فراهم نباشد. در تحقق این جرم شدت آزار شرط نیست وحتی نواختن یک سیلی برای تحقق این شرط کفایت میکند. دخالت معاون در جرم نیز به دلیل عدم شرکت وی در عنصر مادی جرم و اهتمام به اصول تفسیر مضیق قوانین جزایی و تفسیر به نفع متهم ،مشمول ماده 651 نمیشود.

در مورد اسلحه قلابی 2 احتمال مطرح است.یکی آنکه در حکم اسلحه واقعی باشد(از لحاظ ایجاد ترس و وحشت)مگر آنکه تقلبی بودن آن کاملا آشکار باشد.یک احتمال دیگر آن است که مشمول عنوان اسلحه نشود چون عرفا کلمه اسلحه به اسلحه واقعی اطلاق میشود.هرچند احتمال اول به دلیل تطابق با فلسفه تشدید مجازات براحتمال دیگر ترجیح دارد.هرچندنظرمخالفی در این خصوص وجود دارد با این استدلال که کلمه"سلاح"به تنهایی اشاره به سلاح واقع دارد نه تقلبی که این استدلال با استناد به اصل اصاله الاطلاق و فلسفه تشدید مجازات مسلحانه مطابق نیست.ثالثا تشدید مجازات منوط به استفاده از اسلحه نیست. با این وجود همچنان نظر برخی بر این است که استفاده از سلاح تقلبی باعث تشدید کیفر نیست.

حمل سلاح توسط یک نفر نیز موجب تسری آثار تشدید کیفر به تمام سارقین میگردد.

در مورد تظاهر به ماموردولت بودن باید گفت که هرچند این عمل سارق به دلیل شناخته شدن یا عدم مهارت تاثیری نداشته باشد اما باز هم مشمول حکم این ماده خواهد بود.

با توجه به اینکه سرقت تعزیری به موجب ماده 727قانون مجازات اسلامی جز جرائم غیرقابل گذشت است گذشت شاکی موجب موقوفی تعقیب نیست اما اگر قبل از صدور حکم قطعی باشد از عوامل تخفیف یا تبدیل مجازات خواهد بود(ماده 22 قانون مجازات اسلامی) و اگر بعد از صدورحکم قطعی باشد دادگاه میتواندماده 277 قانون ایین دادرسی کیفری را اعمال کند. عدم شناسایی سارق در این ماده از موجبات صدور قرار منع پیگرد نمیباشد.

چنانچه سارق واقعا مامور دولت باشد و با استفاده از لباس رسمی خود سرقت کند مشمول ماده نخواهد بود.

ممکن است بخشی از سرقت در شب و بخشی از ان در روز انجام شود که در این حالت 2 احتمال بر شمولیت و عدم شمولیت بر ماده وجود دارد.که احتمال اول قوی تر است.

از عوامل ذکر شده به عنوان تشدید مجازات عامل مذکور در بند دوم شخصی بوده و بقیه عوامل عینی هستند. همچنین در این ماده قتل سارق در حکم دفاع مشروع تلقی شده ومسئولیت منتفی است.

رویه های قضایی

شعبه پنجم دیوان عالی کشور در رای شماره 1313-1 1318/6/1بیان کرده است. قصدتملک از ارکان این جرم است. بنابراین اگر برای دادگاه ثابت شود که متهم قصد تملک نداشته است،از بزه سرقت تبرئه میشود.

اداره حقوقی قوه قضاییه طی نظریه شماره 7/1971- 72/4/6 بیان کرده است که اگر در جرم سرقت سارق شناسای نشود،نمیتوان قرار منع تعقیب صادر کرد.

احکامی در مورد این ماده از شعب دیوان عالی کشور وجود دارد مه از این قرار است:

حکم شماره 2731 شعبه 5:ماده 651 صراحت دارد که یکی از سارقین دارای سلاح ظاهر یا مخفی باشد.اعم از آنکه حمل سلاح برای سرقت باشد یا به منظور دیگری.

حکم شماره 5 شعبه 2:سرقت در حدود نیم ساعت پیش از طلوع آفتاب، در عرف روز قلمداد شده و مورد از مصادیق سرقت شبانه نیست.

رای شماره 1391 شعبه 5:اجماع برای سرقت موجب تشدید مجازات و شناخته شدن هریک به عنوان فاعل مستقل خواهد بود.

حکم شماره 265-3 1339/9/1:انداختن لحاف یا قالی روی صاحبخانه به منظور سرقت را آزار محسوب نمیکند.

انتقادات

زدن نقاب در برخی قوانین خارجی یکی از علل تشدید مجازات سرقت است که بهتر بود در قانون ما نیز ذکر مشد چون هم شناسایی سارق را دشوار میکند و هم موجب رعب و وحشت است.