ماده ۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی

دعاوی راجع به تَرَ که متوفی اگر چه خواسته، دِ ین و یا مربوط به وصایای متوفی باشد تا زمانی که تَرَ که تقسیم نشده در دادگاه محلی اقامه می شود که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران، آن محل بوده و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد، رسیدگی به دعاوی یادشده در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی در ایران، در حوزه آن بوده است.

توضیح واژگان

دعوی دینی : خواسته این دعوی دین است یعنی مالی در ذمه خوانده. فرق نمی کند که دین ناشی از عقود یا ایقاعات باشد یا از قانون و یا عمل انسان مانند اتلاف و تسبیب.82675

دعاوی ارث : آیین دادرسی هر گونه دعوی که به نحوی با وراثت و ترکه ارتباط داشته باشد مانند :1) دعوی وراثت 2) دعوی ترکه 3 ) دعوی حصر وراثت 4) دعوی بر وارث

پیشینه

در قانون سابق آیین دادرسی مدنی نیز درباره صلاحیت دادگاه محل اقامت متوفی برای رسیدگی به دعاوی راجع به ترکه حکمی وجود داشته است.588248در قانون پیشین قانونگذار میان موردی که ترکه تقسیم شده و موردی که تقسیم صورت نگرفته است ، در مواد 32 و33 به تفکیک حکم کرده بود . بنابراین در حال حاضر برای دعاوی که  ترکه تقسیم نشده ماده 20 حاکم می باشد و در مورد دعاوی بعد از تقسیم ترکه حسب مورد مشمول مواد 11و12و13 ق.آ.د.م خواهد بود.310556

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

صلاحیت رسیدگی به دعوای راجع به ترکه قبل از تقسیم آن با توجه به ماده 20 صورت می پذیرد (1303285 )از آن جایی که دعوی چیزی غیر از درخواست است بنابراین عده ای معتقدند که این درخواست ها شامل قوانین خاص امور حسبی می باشد(404229) ولی به نظر می رسد فلسفه وضع این ماده شامل درخواست های راجع به امور حسبی در امور متوفی مانند تقسیم ترکه ، مهر و موم ترکه و... نیز می باشد. (137875) و صلاحیت رسیدگی به دعاوی راجع به ترکه پس از تقسیم ترکه مطابق قواعد صلاحیت محلی  در قانون آیین دادرسی مدنی می باشد./624080/116481 /310556) ، بدیهی است که دعاوی مربوط به اصل وراثت از شمول حکم این ماده بیرون است310561/588251)

رویه قضایی

1) شعبه اول دیوان عالی کشور در رای شماره 1505-29/5/1320 مقرر می دارد :« مفاد ماده 32 ق.ا.د.م ( ماده 20 کنونی) دلالت دارد بر صورتی که اقامتگاه متوفی معلوم نباشد محل سکونت و فوت او معتبر شناخته می شود بنابراین در صورتی در محلی معلوم باشد همان دادگاه بخض مزبور صالح برای رسیدگی به تقاضای افراز دارایی او خواهد بود.»1411400

2)نظریه مشورتی شماره 1521/7 مورخ 23/9/1359 اداره حقوقی قوه قضاییه : طبق ماده 2 قانون تصدیق مراثت متقاضی انحصار وراثت باید دادخواست خود را به دادگاه صالح محل اقامت دائمی متوفی تقدیم کند و محل وقوع ترکه تاثیری در صلاحیت محلی دادگاه ندارد.1380442

مصادیق و نمونه ها

1) راجع به دعاوی بین وراث باید دانست که دعوی باید راجع به ترکه باشد نه راجع به اصل وراثت مثلا تمام یا قسمتی از ترکه در تصرف بعضی از ورثه است و از تحویل آن امتناع دارد و سایرین مطالبه می کنند.588251

2)دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای راجع به ترکه متوفایی که آخرین محل زندگی او تهران، اموال او در شیراز و ورثه او اصفهان هستند دادگاه تهران می باشد.499382