ماده ۲۷ قانون آیین دادرسی مدنی

درصورتی که دادگاه رسیدگی کننده خود را صالح به رسیدگی نداند با صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را به دادگاه صلاحیتدار ارسال می نماید. دادگاه مرجوع الیه مکلف است خارج از نوبت نسبت به صلاحیت اظهارنظر نماید و چنانچه ادعای عدم صلاحیت را نپذیرد، پرونده راجهت حل اختلاف به دادگاه تجدیدنظر استان ارسال می کند. رای دادگاه تجدیدنظر در تشخیص صلاحیت لازم الاتباع خواهد بود.

تبصره - درصورتی که اختلاف صلاحیت بین دادگاههای دوحوزه قضایی از دو استان باشد، مرجع حل اختلاف به ترتیب یادشده، دیوان عالی کشور می باشد.

توضیح واژگان

جلسه فوق العاده : در دو مورد به کار می رود : 1) در جلسات رسیدگی عادی ( نه اختصاری) 2 ) در جلسات رسیدگی اختصاری که خارج از نوبت رسیدگی شود.28746

صلاحیت : عبارت از توانایی ، شایستگی و اختیاری قانونی است که به شخص یا اشخاص حقیقی یا حقوقی اعطا می شود تا در محدوده و گستره آن اختیار و توانایی ، به اجرای امور مفوضه بپردازند.ایت اصطلاح ( صلاحیت) در آیین دادرسی و بویژه در مورد قضایی دارای اهمیت ویژه و بسزایی است.604052

دیوان عالی : دیوان یعنی دادگاه عالی پس از افزودن عالی به دنبال دیوان ، حشو است ، حشوی بارز.82787

پیشینه

این ماده در قانون سال 1318 مشابه ندارد.699011

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

در رابطه با  تراضی طرفین در مقابل صلاحیت دادگاه ها باید میان صلاحیت ذاتی و محلی تفکیک قائل شد به گونه ای که تراضی بر خلاف صلاحیت ذاتی باطل است اما در بحث صلاحیت نسبی با توجه به اینکه در فرضی که طرفین توافقی نکرده اند و به شرط عدم ایراد خوانده دادگاه می تواند به دعوا رسیدگی کتد پس به طریق اولی در صورتی که توافق طرفین احراز شود دادگاه در رسیدگی به  دعوا مختار است .345121

ماده 27 آ.د.م به طور کلی ، اختلاف در صلاحیت دادگاه های کشور را که فقط یک نوع هستند و به دادگاه های عمومی موسومند در اختیار دادگاه بالاتر ، یعنی استان قرار داده است و اگر اختلاف بین محاکم دو استان باشد ناگزیر ، دیوان عالی کشور را مرجع صالح قرار داده است ، اما در خصوص حل اختلاف بین دادگاه های عمومی و انقلاب و نظامی نیز به موجب ماده 28 قانون آیین دادرسی مدنی دیوانعالی کشور مرجع حل اختلاف است.466746.

تمیز و تشخیص صلاحیت ذاتی سه شاخص و ضابطه معرفی شده که بواسطه این سه ضابطه ، می توان صلاحیت ذاتی یک مرجع را از سایر مراجع تمییز داد: 1) صنف دادگاهها و مراجع که ناظر بر مقام موقعیتی است که دادگاه ها در طبقه بندی اساسی خود دارند مانند صنف مرجع قضایی و صنف مراجع اداری که دو صنف متفاوت را تشکیل می دهند 2) نوع مرجع و دادگاه که در هر صنفی آن ها را به جهت نوع به مراجع عمومی و مراجع اختصاصی تقسیم می کند نظیردادگاه عمومی و دادگاه انقلاب 3)درجه مرجع که در هر صنف و هر نوع از مراجع با سلسله مراتب قضایی درجه بندی شده و به مراجع تالی ( بدوی یا درجه اول) و مراجع عالی ( تجدیدنظر یا درجه دوم ) تقسیم و توزیع می شوند مانند دادگاه عمومی حقوقی و دادگاه تجدید نظر استان.604244

در صورتی که دادگاه مرجوع الیه هم دادگاه صادر کننده قرار عدم صلاحیت باشد دادگاه مرجوع الیه مکلف به تبعیت نیست ، لیکن نمی تواند پرونده را به دادگاه اول عودت دهد و نیز نمی تواند آن را به دادگاه ثالث که ن را صالح تشخیص می دهد ارسال کند . اگر با نظر دادگاه اول راجع به صلاحیت موافق باشد اقدام به رسیدگی می کند و چنانچه موافق نباشد ، پرونده را برای حل اختلاف به مرجع صالح حل اختلاف ارسال می دارد و رای مرجع حل اختلاف در این مورد قطعی و برای دادگاه لازمالاتباع است.1303405

در مواردی که ایراد از موارد نظم عمومی باشد ( مانند صلاحیت ذاتی ) تذکر طرفین دعوی صرفا تذکر می باشد و دادگاه خود مکلف به رسیدگی به ایراد می باشد اما در فرضی که ایراد از موارد مرتبط با  نظم عمومی و قواعد آمره نیست( صلاحیت نسبی)  دادگاه بعد از طرح ایراد توسط طرفین دعوا مکلف به رسیدگی می باشد و در فرضی که طرفین ایراد نکنند، می تواند به رسیدگی ادامه دهد.345215

رویه های قضایی

1) شعبه اول دیوانعالی کشور در رای شماره 1146 – 31/7/1325 آورده است : « مطابق ماده 561 ق.ا.د.م به صلاحیت نسبی دادگاه باید در همان دادگاه ایراد شود بنابراین اگر چنین ایرادی در دادگاه صادر کننده حکم نشده باشد ایراد مزبور در مرحله فرجامی موجب نقض حکم نخواهد بود»137888

2)در مواردی که محل اقامت خواهان ملاک صلاحیت دادگاه است محل اقامتی را که خواهان برای خود طی دادخواست تعیین می نماید ملاک قانونی دادگاه صالح رسیدگی بدوی است.1442510

3)قرار های عدم صلاحیت صمن اعلام غیر قابل طرح بودن باید با پرونده به مرجعی که در قرار قرجام خواسته صالح تشخیص داده شده ارسال گردد.1375626

4)دادنامه شماره 9109970908500515 مورخ 15/11/1391: دعاوی علیه شرکت های منحل شده در حال تصفیه تا قبل از اتمام عملیات تصفیه باید در محل اقامت اصلی شرکت اقامه شود و در این مورد دیگر قواعد صلاحیت موضوع ماده 23 قانون آیین دادرسی مدنی در مورد انجام تعهدات قراردادی جاری نیست.1442894

انتقادات

ایرادات وارده بر این ماده عبارتند از : الف) ممکن است دادگاه رسیدگی کننده قرار عدم صلاحیت خود را به اعتبار صلاحیت مرجعی به جز دادگاه دیگر ( برای نمونه مراجع اداری ) صادر کند . بنابراین بهتر بود که از عبارت «مرجع صالح » به جای «دادگاه صلاحیتدار » استفاده می شد.  ب) اگر قرار عدم صلاحیت به اعتبار صلاحیت مرجع دیگر – ازجمله دیوان عدالت اداری – صادر شود مرجع اخیر تکلیفی در رسیدگی بیرون از نوبت ندارد زیرا این مرجع دادگاه نیست ج) نام بردن از دادگاه تجدیدنظر استان به منزله مرجع حل اختلاف ناشی از سهو است زیرا ممکن است مرجع حل اختلاف دیوانعالی کشور باشد.116557

مصادیق و نمونه ها

1) در صورتی که خواهان در محل دیگری غیر از محل صدور شناسنامه اقامت داشته باشد ولیکن دادخواست خود را جهت تصحیح مندرجات شناسنامه ( بعد از امضا و بعد از تسلیم سند) و یا تغییر نام به دادگاه محل صدور شناسنامه تقدیم نماید .دادگاه مذکور با توجه به اختیاری ه قانونگذار برای خواهان مقرر کرده صالح به رسیدگی است.723446